دکتر محسن محمدی فشارکی 

گونه‌شناسی لطیفه در قرن هشتم تا دهم هجری(به انضمام معرفی دو نسخه خطی)

متن پژوهی ادبیمقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 تیر 1398

نوع مقاله: مقاله پژوهشیشناسه دیجیتال (DOI): 10.22054/ltr.2019.40196.2613

نویسندگاننجمه زارع بنادکوکی¹؛ مهدی نوریان¹؛ محسن محمدی فشارکی  ²¹گروه ادبیات فارسی,دانشکده ادبیات, دانشگاه اصفهان, اصفهان, ایران²گروه ادبیات فارسی, دانشکده ادبیات, دانشگاه اصفهان, اصفهان, ایران.

چکیدهطنز و مطایبه بخش بزرگی از ادبیات فارسی را شامل می‌شود. طنزپژوهان برآنند که اولین کتابی که در ادبیات فارسی به طور کامل به لطیفه اختصاص دارد رسالۀ دلگشا تألیف عبید زاکانی است. بعد از او لطایف‌الطوائف فخرالدین علی صفی شهرتی بسزا دارد و او را مبدع شیوۀ بخش‌بندی بر اساس طبقات اجتماعی می‌دانند. محققان گونه‌شناسی تأکید می‌کنند که هیچ اثر ادبی در خلاء و به یکباره شکل نمی‌گیرد انواع ادبی به مرور و تحت تأثیر انواع پیش از خود به وجود می‌آیند. سؤال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا کار عبید و فخرالدین علی صفی ناگهانی و بدون هیچ پشتوانه‌ای بوده است. در این مقاله کوشیدیم حلقه‌های مفقودۀ سیر تدوین کتب لطایف فارسی را از قرن هشت تا قرن دهم هجری نشان ‌دهیم. در انتها به این نتیجه رسیدیم که در ادبیات فارسی قبل از عبید زاکانی رساله‌هایی هرچند مختصر در لطیفه نوشته شده بود که به دست ما نرسیده است و همچنین برخی نویسندگان فصل یا فصولی از کتابشان را به لطیفه اختصاص داده بودند. می‌توان گفت نوشتن رساله‌هایی در لطیفه سنتی بوده که قبل از عبید زاکانی نیز رواج داشته است و بعد از عبید نیز همچنان پا برجا بود و به مرور به ساختار خاص خود دست یافت. کتابهای مجمع‌اللطایف و مجمع‌النوادر دو نمونۀ بازمانده از این سنت ادبی هستند که پیش از لطایف‌الطوائف فخرالدین علی صفی تألیف شده‌اند؛ ولی هیچگاه به شهرت این کتاب نرسیدند.

کلیدواژه‌هانوع‌شناسی؛ لطیفه؛ کتاب‌های لطایف؛ مجمع‌النوادر؛ مجمع‌اللطایفمراجع

آمار

تعداد مشاهده مقاله: 26

 

http://journals.atu.ac.ir/article_9811.html