*****************.....معرفی سیمای معماری حرم بقیع.....*****************
شنبه, ۱۱ ارديبهشت ۱۴۰۰، ۰۷:۲۸ ق.ظ
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
منتشر شده در پایگاه اطلاع رسانی ایثار پرس :
گروه : آخرین اخبار / تاپ / صفحه اول
- شناسه : 4909
- 11 اردیبهشت 1400 - 7:13
در راستای شناخت بیشتر از جنه البقیع :
معرفی سیمای معماری حرم بقیع
در این نوشتار نخست ، اهمیت و فضیلت بقیع بیان شده ، سپس موقعیت مکانی ، وضع گذشته بقیع و بقعه چهار امام معصوم (ع) توصیف شده، انگاه به تخریب های دوره اول و دوره دوم ، وضع فعلی بقیع و سیمای داخلی بقیع تشریح شده است .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
السَّلامُ عَلَیکمْ یا أَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّةِ، وَمَوْضِعَ الرِّسالَةِ وَأَرْکانَ الْبِلادِ، وَأَبْوابَ الْإِیمانِ،
سلام بر شما ای اهل بیت نبوّت و جایگاه رسالت و پایه های کشورها و درهای ایمان
- اهمیت وفضیلت بقیع
- چهار تن از عترت مطهر پیامبر(ص)،شامل امام حسن مجتبی(ع) ، امام زین العابدین(ع) ، امام محمد باقر(ع) ، امام جعفر صادق (ع) ، همچنین مدفن تعدادی از همسران، فرزندان، اقوام( عباس عموی گرامی رسول خدا (ص) و عشیره پیامبر اکرم (فاطمه بنت اسد و…) و جمع کثیری از صحابه و یاران آن حضرت و تعداد بی‌شماری از شهدا و علما در بقیع شریغ قراردارند ،و این مکان را زیارتگاه مسلمین و عترت پیامبر(ص) و ائمه اطهار (ع) نموده است . و روایات متعددی از شیعه و اهل سنت در فضیلت این قبرستان نقل شده است .
- در هیچ‌یک از شهرهای مذهبی جهان ،حتی وادی‌السلام در نجف اشرف ، چنین تعداد دفن ائمه (ع) وچنین تجمیع فضیلتی وجودندارد. پیکرهای مطهری که همواره محل طواف فرشتگان آسمانی وزوار سراسر دنیا بوده و مهم‌ترین و والاترین ارامستان جهان اسلام و بخشی از تاریخ صدر اسلام می باشد.
- احترام و تعظیم و تکریم عترت پیامبر(ص) از نوع تشریفات دنیایی ومادی نیست و عشقی الهی و آسمانی بوده که فقط احترام ظاهری کافی نبوده ، بلکه از درون قلوب مسلمانان جوشیده و همواره طراوت بخشی می کند .
- موقعیت مکانی
- بقیع در هسته مرکزی شهر مدینه و در ضلع شرقی حدود ۱۰۰ متری حرم نبوی قرار دارد و به حد فاصل بین حرم نبوی و بقیع بین الحرمین گفته میشود .
- بقیع داخل اخرین حلقه بلوار کمربندی شهر مدینه بنام ستین بوده ، بنحویی که این بلوار از جداره شرقی بقیع عبور میکند و بدون هیج سردرب و دعوت کنندگی ای ، فقط حداره مشبک بلند آن خود نمایی میکند .خیانهای دیگر اطراف بقیع بنامهای عبدالعزیز، اباذر و العوالی می باشد.
- وضع گذشته بقیع
- مکان دفن پیکر مطهرچهار امام (ع) در قبرستان بقیع در کتب تاریخی و در فرهنگ شیعه به‌عنوان مشهد و حرم اهل بیت (ع) تلقی گردیده و همه قبور واجب التعظیم دارای قبه و بارگاه و ضریح زیبایی بودند. که همواره حجاج و زوار اهل تسنن و تشیع در ایام حج تمتع و حج عمره به زیارت قبور مطهر بقیع نایل می شده اند . و بقیع پیش از تخریب با استناد به سفرنامه‌های حج و سایر منابع تاریخی از مهم‌ترین بناهای تاریخی مدینه منوره به شمار می‌آمد .
- علاوه بر تقدس و اهمیت دینی و معنوی بقاع بقیع ، معماری آن از قدمت و ارزش تاریخی ویژه ای برخوردار بوده و شکل معماری گنبد ائمه بقیع (ع) ، الگوگرفته از مقابر ساخته شده در دوره اول سلجوقی در فلات مرکزی ایران، به ویژه شهر قم و مناطق نزدیک به آن از جمله آستانه مطهرحضرت معصومه (س) در قم بوده است.
- بقعه چهار امام معصوم (ع)
- بقعه حرم ایمه بقیع هشت ضلعی و داخل آن سفیدکاری بوده و دارای دو درب ویک محراب بوده است . وبیرون آن کفشداری داشته است ولی دارای صحن و سرا نبوده است.
- دارای ضریحی از چوب با نقوشی برجسته از جنس مس بر روی آن ترسیم و میخ‌کوبی داشته و از نظر ظاهری شبیه ضریح حرم کاظمین (ع) و عبدالعظیم حسنی (ع) بوده است همچنین دارای روپوش ضریح، چلچراغ، شمعدان و فرش بوده است.
- تخریب دوره اول
- در سال ۱۲۲۰قمری، وهابیون پس از یک سال و نیم محاصره شهر مدینه و در نتیجه شیوع قحطی در مدینه، شهر را تصرف کردند . [۱] وسپس همه اموال موجود در خزانه‌های حرم نبوی را غارت کردند و همچنین بقاع بقیع را کاملا تخریب کردند . [۲]
- بازسازی
- پس از تخریب نخست بقیع در سال (۱۲۲۰ق) مسلمانان و سلطان محمود دوم عثمانی، در ۱۲۳۳ق به بازسازی بقیع، اهتمام ورزیده است . [۳]
- تخریب دوره دوم
- وهابیون در راستای ادامه سیاست محو آثار تاریخی و هویتی صدر اسلام ، کل بقاع موجود در قبرستان بقیع، ۹۹ سال پیش، در هشتم شوال سال ۱۳۴۴ ه ق تخریب و آن را تبدیل به یک قبرستان ویران می‌نمایند.
- وضع فعلی بقیع
- زمین فعلی بقیع مستطیل کشیده عمود بر محور قبل می باشد ، مساحت کل محدوده بقیع ۱۸ هزارمترمربع و محیط دیوار پیرامونی آن حدود ۱۷۰۰ متر می باشد.
- طول دیوار جبهه ورودی اصلی( غربی) با احتساب فضای جلوی غسالخانه و در مجاورت با فضای صحن مسجد النبی ۲۴۰متر ، طول جبهه جنوبی (ازپشت غسالخانه) در مجاورت خیابان ابو ایوب انصاری۳۹۸ متر ، طول جبهه شمالی در مجاورت خیابان ملک عبدالعزیز ۵۵۲متر ، طول جبهه شرقی در مجاورت با خیابان ملک فیصل (ستین یا کمربندی اول مدینه) ۴۸۹متر می باشد.
- بقیع تا حدود یک قرن پیش حصاری نداشت .ولی پس از تخریب بقاع وقبور آن ، دورتا دور دیوار قبرستان بقیع دیواری مرتفع و مستحکم ایجاد شده بنحویی که عبور از آن و تخریب آن میسر نیست . دیوار بقیع در دوران ملک فهد بن عبدالعزیز بازسازی شد و در سال ۱۴۱۸ق، مسیرهای درون بقیع برای رفت و آمد زائران سنگفرش گردید. [۴] این دیواره از رتیم یک نواخت با یک قاب سنگی ، که تا ارتفاع بیش از یک متر از کف و نیز دو ستون و یک کتیبه قوسی شکل در بالا ، که همگی با نمای سنگ می باشد . و در داخل این قاب یک نرده فولادی با یک شکل هندسی خاص تکرار شوند وجود دارد.
- در طراحی دیوار بقیع، علیرغم مشبک بودن ، به‌قدری مرتفع و حجیم است، که محصوریت شدیدی را بر بقیع مستولی کرده و همچنین هر امکان عبوری را از آن محال کرده است، در حالیکه اساساً چنین ضرورتی وجود نداشته است.
- درب اصلی بقیع به سمت حرم النبی باز می شود و در ارتفاعی بالاتر از سطح حرم النبی و بین الحرمین قرار دارد ورودی اصلی بقیع کاملاً ساده بوده و براساس مفاهیم معماری اصلاً جنبه دعوت‌کنندگی ندارد و تعمداً یافتن ورودی ان به سهولت مشهود نیست.
- در شهرسازی تعمدا در ضلع غربی و جنوبی بقیع یک اختلاف ارتفاع حدود سه الی جهارمتری ایجاد کرده اند ، تا هیچ نمایی خیابان جنوبی و پیاده راه غربی ، حتی به دیواره بقیع جلوه گر نشده و داخل بقیع که به قبور مطهر ایمه میتوانست دید وجود داشته باشد ،کاملا انرا محجور کرده اند .
- درضلع جنوبی بعلت اختلاف ارتفاع تعمدی ایجاد شده ف یک ردیف تجاری با عمق کم ایحاد شده است و در ضلع غربی نیز بعلت اختلاف بوجود امده ، در تراز محوطه بیرونی یک ردیف فضای اداری شرطه و فضای تبلیغ وهابیت و اورژانس و غیره ایجاد شده است . به عبارتی سیمای جداره بقیع را تحت تأثیر منظر تجاری وخدماتی قرار داده‌اند و زواری که از این دو سمت عبور می‌کنند، التفاتشان به بقیع حذف و به تجاری وخدماتی ها معطوف می شود.
- در ضلع شمالی و شرقی بقیع اختلاف تراز داخل وبیرون چندان زیاد نیست ، و به دلیل بعد فاصله از قبور مطهر و نیز کم تردد بودن زوار، خلوتی خاصی به وجود آورده است.
- درضلع جنوب غربی ، فضایی بعنوان غسال خانه ونیز نیروهای آماده امنیتی شرطه استقرار دارد.
- بین الحرمین یک پیاده راه بصورت شمالی جنوبی و بوده ، که باد دونرده محصور شده است . نرده غربی آن ، نرده محوطه حرم نبوی و نرده شرقی آن ، جداره بقیع میباشد. دعاهای کمیل حجاج ایرانی پیش از محدودیت سخت تر وهابیون در این مکان با تدابیر امنیتی برگزارمیشد.
- ورود زنان به داخل قبرستان بقیع ممنوع کرده اند و حتی از امکان خواندن زیارت نامه درپشت دیوار بقیع نیز ممانعت می کنند .
- سیمای داخلی بقیع
- مکان حرم چهار امام (ع) در سمت راست معبراصلی بقیع وبعد از تخریب وهابیون بدون هیچ سایبان ودیوار و کف پوشی می باشد . سایر قبور واجب التعظیم در ابتدای ورودی و در سمت چپ ورودی قراردارند .
- کلیه مقابر بقیع تنها با کپه خاک برجسته و تکه سنگهای سیاهی درسمت سر مشخص شده و هیچ اسم و نشانی بر قبرها نیست. و قبر زنان از مردان با گذاشتن یک سنگ اضافی بر سمت کپه دیگر خاک ، متفاوت شده است.
- در اولین نگاه به بقیع، زمین متروکه ای وقبرستان رها شده جلوه گری میکند .درحالیکه در گذشته باغستان بوده و و پر از درختانی از تیره “غرقد” بوده است و به این خاطر نیز مدتی به نام “بقیع الغرقد” معروف بوده است.
- پیاده راهها بسیار کم عرض می باشد و پیاده‌روسازی در داخل بقیع را براثر اعتراض و فشار علمای اسلام درست کردند، و هرچندسالی، نیز مقداری تغییر مکان داده میشود و حفظ هویت مکانی قبور را تهدید میکند.
- علیرغم حجم زیاد زوار همه کشور و گرمی هوا، از حداقل امکانات رفاهی، حتی محل وضو و یا آب آشامیدنی خبری نیست.
- داخل کل بقیع فاقد روشنایی و همچنین سایر امکانات درحد یک قبرستان معمولی می باشد .
- آنچه را ما امروز از بقیع می‌بینیم در ظاهر خرابه‌ای بیش نیست ،که حتی به عنوان بخش مهمی از شهر و تاریخ از شاخصه‌های ابتدایی زیست محیطی و آرایش شهری نظیر یک بوستان ساده هم برخوردار نیست .اکنون نیز به گونه غریبانه‌ای است .
- سخن پایانی
- غرب و صهیونیسم برای سیطره بر قلب جهان اسلام با فتنه بدعت شکل‌گیری مسلک وهابیت و استقرار آن بر سرزمین حجاز، تحت سلطه دائمی وراثت دائمی خاندان آل‌سعود و تحت هدایت و نظارت غرب در تلاش برای محو آثار اسلامی و کنترل این نقطه کانونی اسلام بوده و گام‌به‌گام در حال اجرا است.
- بر این اساس و با بغض در گلو خفته یکصد ساله و دین گران سنگی که بر دوش ما سنگینی می کند،.که عشق سوزان و علاقه قلبی همه مسلمین را به این شجره طیبه و نمونه های پاک و کامل انسانی که مورد فخر الهی هستند را به گونه ای معطوف خواهد ساخت .
- روند سلطه وهابیون در دهه های اخیر مبین انست که وادی شریف بقیع در معرض تهدیدات فیزیکی جدی قرار داشته و به مرور با مسایل بیشتری مواجه میشود و علما و سیاسیون حهان اسلام چاره اندیشی نموده و راهی برای مدیریت نمایندگان جهان اسلام بر ان بیابند.
- بقیع اگر چه مظلوم است، اما امروز غریب نیست ، باعنایت الهی و الطاف ائمه اطهار(ع) ان شالله بزودی فرصتی مناسب پیش آید و مرمت و احیای حرمهای متبرک فراهم خواهد گردید .
- «اللّهمّ اکشف هذه الغمّة عن هذه الامّة بظهوره» خداوندا با ظهور حضرت حجّت(ع) این ناراحتی و نگرانی را از این امّت برطرف نما!
- دکتر سید جواد هاشمی فشارکی ،استاد دانشگاه و دبیر جشنواره مسابقه طراحی آستان مطهر بقیع
[۱] جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱.
[۲] غالب، من اخبار الحجاز و النجد، ۱۳۹۵ق، ص۱۰۴؛ماجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۸۴؛ جبرتی، عجائب الآثار، دار الجیل، ج۳، ص۹۱
[۳] رفعت پاشا، مرآت الحرمین (ترجمه)، نشر مشعر، ۱۳۷۷ش، ص۴۷۸
[۴] آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۳۳۲.
لینک کوتاه :
http://www.isarpress.ir/?p=4909
برچسب ها
http://www.isarpress.ir/1400/02/11/%d9%85%d8%b9%d8%b1%d9%81%db%8c-%d8%b3%db%8c%d9%85%d8%a7%db%8c-%d9%85%d8%b9%d9%85%d8%a7%d8%b1%db%8c-%d8%ad%d8%b1%d9%85-%d8%a8%d9%82%db%8c%d8%b9/
