الزامات دفاع غیر عامل در آموزش عالی کشور

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی و....

گروه : صفحه اول / ویژه / پ / شناسه : 9981 / 13 فروردین 1401 - 11:38

http://www.isarpress.ir/?p=9981            

 

الزامات دفاع غیر عامل در آموزش  عالی کشور

 

وقوع چند جنگ مهم در حریم مرزهای کشورمان در چند ساله اخیر، وجود طیف گسترده تهدیدات بالقوه و بالفعل کانونهای بحران در پیرامون کشور، گویای این است که باید با اقدامات و تدابیر موثر دفاعی، خود را آماده مقابله با تهدیدات بالقوه و بالفعل دشمن نمود و بخش بسیار مهم و حیاتی در جهت خنثی سازی و تقلیل و » دفاعی غیرعامل « از این آمادگی در شرایط تهدیدات نامتقارن، اتخاذ راهبردهای کاهش خسارات حملات احتمالی دشمن است. از سویی بستر موجود آموزشی کشور در سطوح عمومی، آموزش عالی و آموزش مهارتی زمینه مناسبی جهت ارائه آموزش های مورد نظر در حوزه پدافند غیرعامل می باشد. آنچه در این نوشتار مورد کنکاش قرار گرفته است جایگاه پدافند غیرعامل در نظام آموزش عالی، اهمیت و ضرورت آن و همچنین بیان مطالبی در خصوص بسترهای موجود آموزشی کشور در سطوح مختلف، ارائه راهکارها و پیشنهادات و تأکید بر وجود زمینه مناسبی جهت ارائه آموزش های مورد نظر در حوزه پدافند غیرعامل می باشد.

محمد صفری - دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

واژگان کلیدی: پدافند غیرعامل، آموزش عالی.نظام آموزش ، اموزش پایدار ، پایداری اموزشی

 

مقدمه:

جنگ یکی از عناصر پایدار تاریخ بشری است، به طوری که جامعه شناسان آن را به عنوان یک پدیده و واقعیت اجتماعی قلمداد نموده اند. جمهوری اسلامی ایران نیز طی سالیان گذشته شاهد چهار جنگ مهم (جنگ تحمیلی، جنگ اول خلیج فارس، جنگ افغانستان و جنگ آخر آمریکا و انگلیس علیه عراق) بوده است و وقوع مناقشات و جنگهای دیگری با اهداف ژئوپلتیک، مهار، محاصره و مقابله با انقلاب اسلامی جزء اهداف راهبردی استکبار جهانی می باشد. جنگ اخیر امریکا و انگلیس علیه عراق موید این نظر است که کشور مهاجم جهت در هم شکستن اراده ملت و توان اقتصادی، نظامی و سیاسی کشور مورد تهاجم با اتخاذ استراتژی انهدام مراکز ثقل؛ توجه خود را صرف بمباران و انهدام مراکز حیاتی و حساس مینماید. انجام اقدامات دفاع غیرعامل، در جنگهای نامتقارن امروزی در جهت مقابله با تهاجمات خصمانه و تقلیل خسارت ناشی از حملات هوایی، زمینی و دریایی کشور مهاجم، موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیرساختها و مراکز حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی، سیاسی، ارتباطی، مواصلاتی نظیر بنادر، فرودگاهها، و پلها، زیرساختهای محصولات کلیدی نظیر پالایشگاهها، نیروگاهها، مجتمعهای بزرگ صنعتی، مراکز هدایت و فرماندهی و جمعیت مردمی کشور را در برمیگیرد تا حدی که حفظ امنیت ملی و اقتصادی، شکست ناپذیری در جنگ، به نحو چشمگیری وابسته به برنامه ریزی و ساماندهی همه جانبه در موضوع حیاتی دفاع غیرعامل میباشد. نگرشی تحقیقی به آمار و سوابق ثبت شده جنگهای گذشته موید این موضوع میباشد که به علل وجود شکاف فناوری بین تسلیحات مدرن آفندی هوایی دشمن و تسلیحات پدافند هوایی خودی، آسیب پذیری سامانه های پدافند هوایی در برابر جنگ الکترونیک، غافلگیر شدن این سامانه ها در برابر هواپیماهای تهاجمی و موشکهای کروز و بالستیک، پرتاب موشک از ماورا برد جنگ افزارهای پدافند هوایی، فقدان سلاح  های ضد موشک، اهداف حیاتی و حساس موجود را در صورت ( نبود و یا ضعف اقدامات دفاع غیرعامل) به هدفهای ساده و آسانی برای هدفگیری موفق و سریع هواپیماهای حمله ور و تسلیحات آفندی دشمن تبدیل خواهد نمود. جنگها با پیشرفت فناوری و بکارگیری تسلیحات مدرن و هوشمند، ماهیت پیچیده تر و مخرب تری به خود گرفته و هر روزه در گوشه ای از جهان شاهد کشتار انبوه مردم و تخریب و انهدام منابع و سرمایه ها و زیرساختهای ملی آنها در اثر بمباران و انبوه آتش ویرانگر دشمنان بوده و این روند متوقف نشده و ادامه خواهد یافت.

شایسته است این رهنمود و سخن حکیمانه امام راحل، را فرا روی خود قرار دهیم که: (در هر شرایطی باید بنیه دفاعی کشور در بهترین وضعیت باشد، مردم در طول سالهای جنگ و مبارزه، ابعاد کینه و قساوت و عداوت دشمنان خدا و خود را لمس کرده اند، باید خطر تهاجم جهانخواران در شیوه ها و شکلهای مختلف احتمال تجاوز را مجددا از سوی ابرقدرتها و نوکرانشان بایدجدی بگیریم). اینجاست که اهمیت و جایگاه پدافند غیرعامل به عنوان یک راهبرد اساسی در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران اهمیت خود را نشان می دهد.

بیان مسئله و تجزیه و تحلیل داده ها:

1. آموزش پدافند غیر عامل

آموزش، به فعالیتهای از پیش طرح ریزی شده ای گفته می شود که با هدف ایجاد یادگیری در فراگیران بین معلم/ مدرس/ استاد و یک یا چند فراگیر به صورت کنش متقابل یا رابطه دو جانبه انجام میشود. منظور از کنش متقابل، مبادله گفتار یا اعمال بین تعلیم دهنده و فراگیران است که به جریان آموزش و یادگیری جهت می دهد. لذا، هدف از آموزش کمک به ایجاد یادگیری در فراگیران است. اما یادگیری، موضوع مشخص و واحدی نیست، بلکه تقریبا همه فعالیتهایی که ما درطول زندگی انجام می دهیم از تجارب یادگیری سرچشمه میگیرد. (وزارت علوم تحقیقات و فناوری، معاونت پژوهش، 1392)

2.  وضعیت موجود آموزش پدافند غیر عامل

علیرغم فعالیت پدافند غیرعامل در طی 15 سال گذشته و پیشرفت نسبی در این حوزه در بخش آموزش عالی، پدافند غیرعامل توسعهی قابل ملاحظه ای نداشته است. از این رو خلاء آموزش در حوزه پدافند غیرعامل در سطوح مختلف عمومی، مهارتی و عالی کاملاً احساس میگردد. به طوری که تاکنون وجود نداشته است. تنها آموزش ها در چند دانشگاه نظامی بوده است.

3. نیازهای آموزشی پدافند غیر عامل در آموزش عالی

3-1. طراحی آموزشی پدافند غیرعامل

طراحی آموزشی، پیش بینی و تنظیم رویدادهای آموزشی بر اساس اهداف، محتوا و امکانات موجود با توجه به ویژگی ها و ساخت شناختی فراگیران است. توجه و دقت در تنظیم آن می تواند موجب کارایی  و اثر بخشی تدریس شود. طراحی آموزشی به دو صورت خرد و کلان، انجام گیرد. طراحی در سطح کلان مربوط به شورای برنامه ریزی درسی و متخصصان آموزشی است؛ اما طراحی در سطح خرد، بر عهده ی تعلیم دهنده است. در فرایند طراحی خرد، توجه باید بیشتر به حصول صلاحیتها و قابلیتهای مورد انتظار، جلب شود و با نگرشی سیستمی و نظام مند، مجموعه ی عناصری را که در یادگیری فراگیران مؤثرند، در نظر گرفت. تعلیم دهنده بایدکل محتوای آموزشی را به اجزای قابل تدریس که معمولاً به نام «جلسات درس یا تدریس» می شود، تقسیم کند و مشخص سازد که بر اساس زمان منظور شده، چند جلسه یا ساعت در طول ترم ویا سال تحصیلی تدریس خواهد داشت و در هر جلسه چه موضوعی و با چه اهدافی دنبال خواهد شد.

طراحی آموزش پدافند غیرعامل از اولویتهای اصلی و اولیه در تدوین برنامه پدافند غیرعامل کشور می باشد که در ادامه مراحل طراحی آموزشی پدافند غیرعامل را مشاهده می نمایید :

مرحله اول: تحلیل و تنظیم هدفهای آموزشی پدافند غیرعامل

مرحله دوم: تحلیل موقعیت آموزشی

مرحله سوم: تحلیل و تعیین محتوا، روش و وسیله ی آموزشی پدافند غیرعامل

مرحله چهارم: تحلیل و تعیین نظام ارزشیابی پدافند غیرعامل (وزارت علوم تحقیقات و فناوری،

معاونت آموزش، 1391)

3-2. حوزه برنامه درسی پدافند غیرعامل

برنامه نویسی درسی فرایندی نظامدار، حساب شده و مبتنی بر یک دسته منابع اساسی است که به یک برنامه کلی و عام در ارتباط با محتوای  برنامه درسی منتج می شود. برنامه درسی عبارت است از یک برنامه کلی و عام در ارتباط با محتوای آموزش که تو سط مدارس/ دانشگاه ها به فراگیران عر ضه می شود تا با دستیابی به آن قادر گردند شایستگی های لازم  را  برای ورود به زمینه ها و رشته های خاص کسب کنند. برنامه درسی به فرآیند آموزش نظم می بخشد و روند کار را معین می سازد. متخصص بودن در یک موضوع  نیازمند رعایت چارچوب ویژه برنامه ریزی درسی ا ست. تهیه برنامه درسی، برنامه ریزان درسی را در رسیدن به اهداف مورد نظر یاری می کند. برنامه ریزی درسی برای آموزش گروه یا جمعیتی از فراگیرندگان، نیازمند اطلاعات گوناگونی است.

مهمترین عناصر برنامه درسی آموزش عالی عبارتند از:

محتوا /  توالی که در بردارنده نظم موضوعات است /  یادگیرنده /  فرایندهای آموزشی /  ارزشیابی / تعدیل یا تغییر برنامه بر اساس نتایج ارزشیابی.

برنامه درسی حوزه پدافند غیرعامل باید متناسب با هر یک از اقشار جامعه تدوین گردیده و از صافی های مبانی جامعه شناختی، فلسفی و روان شناسی برنامه ریزی درسی عبور نموده باشد.

3-3. اجرای دوره های پدافند غیرعامل

کارگروه آموزش پدافند غیرعامل کشور، در را ستای مأموریت خود در زمینه ارتقاء دانش تخصصی و عمومی در سطوح مدیران، کار شناسان، دانشجویان، اعضای هیات علمی و کارکنان آموزش عالی در راستای تو سعه دانش پدافند غیرعامل دوره های آموزشی خود را به صورت ذیل به اجرا در خواهد آورد:

• تربیت مدرس جهت برگزاری دوره های پدافند غیرعامل
• اجرای دوره ها در قالب آموزشهای حضوری، نیمه حضوری و غیرحضوری
• اجرای دوره ها در قالب مقاطع تحصیلی
• اجرای دوره ها در قالب ایجاد واحدهای آموزشی ویژه

با توجه به اهمیت آموزش پدافند غیرعامل ایجاد و وجود واحدهای آموزشی ویژه آموزش پدافند غیرعامل و با ماموریت خاص آموزش پدافند غیرعامل ضروری بوده و نقش غیر قابل انکاری در توسعه دانش عمومی و تخصصی پدافند غیرعامل خواهد داشت.

4. الزامات اجرایی سازی آموزش پدافند غیرعامل

• تهیه نقشه راه اجرایی آموزش پدافند غیرعامل
• آموزش و تدوین محتوای آموزش پدافند غیرعامل
• آموزش و تدوین محتوا بر اساس نوع آموزش

 

5. تقسیم کار ملی آموزش پدافند غیرعامل

در این تقسیم کار، آموزش عمومی پدافند غیرعامل در سطح آموزش و پرورش و دانشگاههای کوچک و در دبیرستانها و مقاطع تحصیلی کاردانی و کارشناسی و آموزش تخصصی آن در سطح دانشگاههای برتر و در سطوح کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی صورت خواهد گرفت.

6. مأموریت حوزه آموزش پدافند غیرعامل

حوزه آموزش پدافند غیرعامل کشور عهده دار تعلیم و تربیت آحاد جامعه و همچنین عهده دار تعلیم و تربیت نیروی انسانی متعهد، متخصص، پژوهشگر و ماهر، مبتنی بر آموزه ها و اندیشه اسلامی -  ایرانی بوده و به توسعه و ترویج پدافند غیرعامل و گسترش آن متناسب با نیازهای جامعه، تهدیدات، فرصتها، نقاط قوت و نقاط ضعف می پردازد. (اسماعیل زاده، 1395)

7. چشم انداز حوزه آموزش پدافند غیرعامل

حوزه آموزش پدافند غیرعامل به عنوان جزیی از نظام آموزش کشور، نظامی پشتیبان و حافظ سرمایه های ملی، تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور و بالا برنده توان دفاعی کشور، و دارای هویت اسلامی- ایرانی و مبتنی بر دسترسی همگانی است و در تعلیم و تربیت آحاد جامعه و نیروی انسانی متعهد، متخصص، پژوهشگر و ماهر توانا است و نتایج آموزش پدافند غیرعامل در افق سال 1404 عبارت است از:

1. عدم آسیب پذیری تأسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم کشور
2. حفظ سرمایه های کلان ملی کشور
3. آستانه مقاومت بالای مردمی در برابر تهدیدات
4. توان دفاعی و امنیتی بالای کشور
5. تمرکززدایی و پراکندگی زیرساختهای کلیدی و مراکز حیاتی، حساس و مهم کشور
6. آمادگی لازم جهت مقابله با دشمن در شرایط تهدیدات نامتقارن
7. حفظ تمامیت ارضی، امنیت ملی و استقلال کشور

8. اهداف آموزش پدافند غیرعامل

حوزه پدافند غیرعامل با توجه به گستردگی زمینه ها و اهمیت آن نیازمند به یک توجه جدی در سطح ملی دارد به طوری که تمامی بخش ها را تحت پو شش قرار دهد. در این میان نیروی انسانی وتوسعه آن در جهت اهداف کلان کشور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که امروزه هرگونه سیاستگذاری، برنامه ریزی و اقدامی بدون در نظر گرفتن توسعه منابع انسانی محکوم به شکست می باشد. در حوزه پدافند غیرعامل نیز توسعه منابع انسانی در قالب طراحی و اجرای برنامه های آموزشی، پژوهشی، فناوری و فرهنگی از مهمترین اقداماتی است که می بایست مورد توجه مدیریت کلان کشور قرار گیرد. در این زمینه توجه به ترویج، تربیت و توسعه منابع انسانی از طریق آموزش در حوزه پدافند غیرعامل از اولویت بیشتری برخوردار می باشد، چرا که اولاً نیروی انسانی آگاه، متخصص و آشنا به مفاهیم، سیاستها و برنامه های پدافند غیرعامل می تواند مجری اهداف و برنامه های پدافند غیرعامل کشور باشد و ثانیاً تقویت حوزه های پژوهش، فناوری و فرهنگی نیازمند نیروی انسانی آموزش دیده می باشد. با توجه به اینکه آموزش در کشور ما به آموزش عمومی )از پیش دبستانی تا دیپلم(، آموزش مهارتی و آموزش عالی تقسیم می گردد. هر یک از این سه حوزه می تواند بستر مناسبی جهت آموزش های مرتبط با حوزه پدافند غیرعامل قرار گیرد. ما در اینجا با توجه به موضوع طرح فقط به آموزش پدافند غیرعامل در حوزه آموزش عالی می پردازیم. در ابتدا مهمترین اهداف آموزش در حوزه پدافند غیرعامل را می آوریم. (پورمحمد، 1394)

8-1. اهداف کلان آموزش پدافند غیرعامل

• فرهنگ سازی و تعلیم و تربیت آحاد جامعه
• ترویج، توسعه و تولید دانش بومی در زمینه پدافند غیرعامل
• تعلیم و تربیت نیروی انسانی متعهد، متخصص، پژوهشگر، ماهر و آشنا به مسائل و موضوعات

حوزه پدافند غیرعامل (پورمحمد، 1394)

8-2. اهداف عملیاتی آموزش پدافند غیرعامل

• ایجاد زیرساختهای لازم و چهارچوب قانونی جهت آموزش در سطح عمومی
• تدوین محتوا و سرفصل ها در سطح عمومی
• مشخص نمودن نحوه آموزش در سطح عمومی
• افزایش نقش دانشگاهها در ارتقاء سطح دانش و فرهنگ جامعه
• مشخص راهکارهای اجرایی آموزش عمومی آحاد جامعه
• دسترسی همگانی به آموزش پدافند غیرعامل در استانها و مناطق کشور
• تدوین محتوا، سرفصل و برنامه های آموزشی و درسی در راستای تربیت نیروی انسانی

متعهد، متخصص، پژوهشگر و ماهر و در جهت رفع نیازهای بخش پدافند غیرعامل

• تعلیم و تربیت اعضای هیات علمی جدید
• استفاده از روشهای مختلف آموزشی در ارائه آموزش
• مهندسی ساختار، تشکیلات و فرایندهای آموزش پدافند غیرعامل در دانشگاهها
• ایجاد نهاد نظارت و ارزیابی آموزش پدافند غیرعامل

 

نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد:

بر اساس یافته ها و داده های پژوهش در واقع بستر موجود آموزشی کشور در سطوح عمومی، آموزش

عالی و آموزش مهارتی زمینه بسیار مناسبی جهت ارائه آموزش های مورد نظر در حوزه مختلف

متفاوت پدافند غیرعامل است. موضوعی که به نظر میتواند به عنوان یکی از اقدامات بنیادی و اساس

و به مثابه گامی عملیاتی محسوب شود. همان طور که عنوان شد آنچه در این نوشتار مورد تدقیق و

واکاوی قرار گرفت؛ تأکید بر اهمیت قائل شدن به جایگاه مهم پدافند غیرعامل در نظام آموزش عالی و

همچنین بیان مطالبی در خصوص بسترهای موجود آموزشی کشور در سطوح مختلف، ارائه راهکارها و

پیشنهادات و تأکید بر وجود زمینه مناسبی جهت ارائه آموزش های مورد نظر در حوزه پدافند غیرعامل

بود. به عنوان پیشنهادهایی سازنده اهداف زیر میتواند توسط مسئولیت های ذیربط مدنظر قرار گیرد:

1. ایجاد زیرساختهای لازم، چهارچوب قانونی آموزش در سطح عمومی
2. تدوین محتوا وسرفصل ها در سطح عمومی
3. مشخص نمودن نحوه آموزش در سطح عمومی
4. افزایش نقش دانشگاهها در ارتقاء سطح دانش و فرهنگ جامعه
5. مشخص راهکارهای اجرایی آموزش عمومی آحاد جامعه
6. دسترسی همگانی به آموزش پدافند غیرعامل در استانها و مناطق کشور
7. تدوین محتوا، سرفصل و برنامه های آموزشی و درسی در راستای تربیت نیروی انسانی متعهد،

متخصص، پژوهشگر و ماهر و در جهت رفع نیازهای بخش پدافند غیرعامل

8. تعلیم و تربیت اعضای هیات علمی جدید
9. استفاده از روشهای مختلف آموزشی در ارائه آموزش
10. مهندسی ساختار، تشکیلات و فرایندهای آموزش پدافند غیرعامل در دانشگاهها
11. تقسیم کار ملی بین صدا و سیما، آموزش و پرورش و آموزش عالی در جهت فرهنگ سازی و

تعلیم و تربیت آحاد جامعه و تربیت نیروی انسانی

12. ارائه الگوی نظری جامع برنامه درسی پدافند غیرعامل
13. انجام پایش و ارزیابی کیفیت و کارآمدی برنامه های درسی پدافند غیرعامل
14.  جهت گیری طراحی و تدوین برنامه های درسی ناظر بر افزایش فرصتها و کاهش تهدیدات
15. تنوع بخشی به محیط های یادگیری و تاکید بر استفاده از فناوریهای جدید در آموزش
16. تقویت و توسعه رشتهها و میان رشتهایهای مرتبط با پدافند غیرعامل
17. تربیت و جذب اعضای هیات علمی جدید
18. ایجاد زیرساخت، امکانات، تجهیزات و منابع مورد نیاز برای اجرای برنامه های آموزشی

منابع:

• جزوه آموزشی پدافند غیرعامل، کمیته پدافند غیرعامل، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، معاونت پژوهش، کمیته پدافندغیرعامل، 1392
• وزارت علوم تحقیقات و فناوری ، معاونت پژوهش، طرح تدوین برنامه پدافند غیرعامل کشور در آموزش عالی، تیرماه 1391
• پورمحمد، بهزاد، پدافندغیرعامل،ضرورتها و اهداف آن، مجله الکترونیکی سایت صنایع نیوز، 1394
• اسماعیل زاده، یاسر، الزامات و اهداف بنیادین پدافند غیرعامل در بستر آموزش عالی کشور، کنفرانس ملی پدافندغیرعامل، 1395
• هاشمی فشارکی ، سید جواد ، ماهیت و ضرورت دفاع غیرعامل ، بوستان حمید ، 1391

 

 

http://www.isarpress.ir/?p=9981

 

http://www.isarpress.ir/1401/01/13/%d8%a7%d9%84%d8%b2%d8%a7%d9%85%d8%a7%d8%aa-%d8%af%d9%81%d8%a7%d8%b9-%d8%ba%db%8c%d8%b1-%d8%b9%d8%a7%d9%85%d9%84-%d8%af%d8%b1-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d8%b9%d8%a7%d9%84%db%8c-%da%a9%d8%b4%d9%88/

 

https://javadfesharaki.blog.ir/1401/01/13/%D8%A7