هنگامه پاکسازی نهادهای تخصصی شهرسازی از افکار غربی و منعفت طلبی فرارسیده
دبیر هسته ملی معماری و شهر اسلامی و دبیر شورای اعتلای معماری و شهر ، دکتر سید جواد هاشمی فشارکی
گروه : آخرین اخبار / صفحه اول / ویژه / شناسه : 12730 / 04 دی 1401 - 6:26
http://www.isarpress.ir/?p=12730
۱۴ نهاد علمی و حقوقی فعال در زمینه معماری و شهرسازی اسلامی – ایرانی در انتقاد به سیاستهای غلط شهرسازی نامه‌ای را رییس جمهور نوشتند و ارسال کردند.
دبیر هسته ملی معماری و شهر اسلامی و دبیر شورای اعتلای معماری و شهر ضمن قرار دادن یک نسخه از نامه چهارده نهاد به رییس جمهور محترم ، گفت : دوره پالایش نظام شهرسازی و معماری ایران از رویکرد غربی به درویکر مترقی اسلامی در دولت انقلابی سیزدهم و شهرداری های مهم کشور فرا رسیده و بایستی براساس بند هفتم بیانیه گام دوم انقلاب با مظاهر سبک زندگی غربی مبارزه کرده و سبک زندگی اسلامی ایرانی را در معماری و شهرسازی بخصوص در احداث جدید درگام دوم انقلاب دنبال کنیم و تمدن نوینی را پی ریی کنیم .
دکتر سید جواد هاشمی فشارکی همچنین گفت : ما نخواهیم گذاشت راه کج قبلی ها توسط مدیران میانی ، دولت انقلابی را به به بی راهه ببرند . باندهای غربگرا و منفعت طلب دست از کارشکنی برای راه انقلابی دولت سیزدهم بردارند . جریان تفکر آخوندی در معاونت شهرسازی وزارت راه و شهرسازی و طیف فکری کرباسچی و نیز شهردار اسبق مدعی مدیریت جهادی در معاونت شهرسازی شهرداری تهران اگر از رویه غلط خود دست برندازند و کارشکنی کنند ، انرا را افشا خواهیم کرد.
۱۴ نهاد علمی و حقوقی فعال در زمینه معماری و شهرسازی اسلامی – ایرانی در انتقاد به سیاستهای غلط شهرسازی نامه‌ای را رییس جمهور نوشتند و ارسال کردند.
جناب آقای دکتر رئیسی
رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران
با سلام و تحیت
احتراماً پیرو تداوم برخی سیاستهای نگران کننده در نظام شهرسازی کشور، اینجانبان (۱۰ نهاد حقوقی فعال در زمینه معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی) لازم دانستیم نکاتی را به شرح زیر با حضرتعالی در میان بگذاریم:
– شهرسازی به عنوان یکی از مهمترین مولفههای هر تمدن، نقش تعیین کنندهای در سبک زندگی دارد. چنانچه فلسفه و مبانی یک تمدن، در وجوه فیزیکی و کالبدی آن جاری و ساری نشود آنگاه تحقق آن تمدن، میسر نمیگردد. بر همین اساس، لازمه تحقّق تمدن نوین اسلامی ایرانی که بارها مورد تأکید رهبر معظم انقلاب و همچنین جنابعالی بوده است، تجدید نظر اساسی در نظام شهرسازی کشور است. اما آنچه اکنون در کلانشهرها شاهد آن هستیم، شهرسازی عمودی، متراکم و بیتفاوت به کرامتهای انسانی و سبک زندگی اسلامی ایرانی است که این نوع شهرسازی، محصول نظام سرمایه داری و مبانی تمدن معاصر غربی است. رهبر معظم انقلاب با تشخیص درست این موضوع به صراحت، مطالبه بازنگری اساسی در این نوع شهرسازی را بارها اعلام فرمودهاند. از جمله در این فرمایش ایشان: “باید هرچه ممکن است محیط زندگی شهر، به گونهای طراحی و ساخته شود که تحقّق سبک زندگی اسلامی، راحتتر امکانپذیر باشد” (۲۳/۱۰/۱۳۹۲). متاسفانه به رغم سپری شدن حدود یک دهه از فرمایش مذکور، هنوز همان سیاستهای وارداتی و اشتباهات قبلی بر نظام شهرسازی کشور حاکم است که کمترین نسبتی با سبک زندگی اسلامی ایرانی ندارد. در این خصوص در ادامه به دو مصداق در شهرهای تهران و قم (به عنوان دو پایتخت سیاسی و مذهبی کشور) اشاره میشود.
– در کلانشهر تهران کما فی السابق، انواع سیاستهای بلندمرتبه سازی و بارگذاریهای مازاد بر ظرفیت این شهر، در قالب انواع مصوبات با شدت هرچه بیشتر در حال اجرا میباشد. حجم مصوبات کمیسیون ماده ۵ (به عنوان یکی از مهمترین مجاری تراکم فروشی) نسبت به برخی دورههای مشابه گذشته، چند صد درصد رشد کرده است و مدیریت شهری به دنبال بارگذاریهای مازاد در قالب سیاستهایی نظیر TOD میباشد. این در حالی است که طبق پژوهشهای معتبر، تهران هم اکنون به لحاظ برخی شاخصهای زیست محیطی، در آستانه ورود به وضعیت بحرانی است (که یکی از مصادیق واضح آن، آلودگی هوای این کلانشهر و تعطیلی مکرّر مدارس و ادارات و غیره است). در چنین وضعیتی بارگذاریهای مازاد در این کلانشهر که سبب تشدید مسائل زیست محیطی و آسیبهای اجتماعی و غیره میشود چه توجیهی دارد؟ به ویژه آنکه در اسناد بالادست نظیر سند ملی آمایش سرزمین، سیاستهای کلی نظام در امور شهرسازی ابلاغی مقام معظم رهبری و برخی اسناد دیگر، به صراحت بر لزوم تمرکززدایی از پایتخت تأکید شده است؛ اما متاسفانه به هیچ یک از این اسناد بالادست در مقام عمل، کمترین توجهی نمیشود و نهادهای نظارتی نیز هنوز آنطور که بایسته و شایسته است به این عدم تمکین به اسناد بالادست ورود نکردهاند.
– در شهر مقدس قم نیز وضعیت به همین ترتیب است و به رغم تاکیدات جنابعالی و ابلاغ مصوبه شورای عالی مسکن، متاسفانه مطلع شدیم که در اراضی نهضت ملی مسکن مقرر شده است همان سیاستهای قبلی در قالب شهرسازی عمودی و کاملاً متراکم دنبال شود. اگر حتی در شهر مقدس قم (به عنوان مهد علوم دینی) نیز نتوان اصول اولیه شهرسازی اسلامی ایرانی را تحقّق بخشید پس چرا اساساً این نوع شعارهای اسلامی مطرح میشود؟ آیا تکرار مکرر این نوع شعارها از سوی برخی مدیران و بیتوجهی در مقام عمل از سوی آنها، سبب لوث شدن شعارهای اسلامی و از دست رفتن سرمایههای اجتماعی و بدبین شدن مردم به این شعارها نمیشود؟ آیا صلاح است که در دولت انقلابی جنابعالی، برخی مدیران دائماً شعار شهر اسلامی ایرانی را در رسانهها مطرح نمایند ولی در عمل، شهرسازی حاصل از تمدن معاصر غربی و نظام سرمایهداری را حتی در مهد علوم دینی و پایتخت مذهبی ایران بدون کم و کاست اجرا نمایند؟
– یکی از شهرتهای اصلی حضرتعالی در افکار عمومی، سید محرومان است؛ اما به استحضار میرساند که اصرار برخی مدیران بر تداوم سیاستهای اشتباه شهرسازی و تراکم افزایی در کلانشهرها که محصول نظام سرمایهداری غربی است، سبب افزایش فاصله طبقاتی و افزایش ضریب جینی فضایی شده است و طبق پژوهشهای معتبر، این نوع سیاستهای شهرسازی عملاً به محرومتر شدن قشر محروم جامعه و ثروتمندتر شدن هرچه بیشتر قشر مرفه و دهکهای ثروتمندتر منتج شده است. متاسفانه شواهدی در دست است که احتمالاً یکی از دلایل تداوم این نوع تراکم افزایی و توسعه عمودی کلانشهرها، تعارض منافع عدهای از مدیران یا نزدیکان ایشان است. اینکه در برخی استانها، مدیر مربوطه به شدت بر افزایش تراکم و توسعه عمودی مرکز استان اصرار بورزد و همزمان، برخی بستگان نزدیک او، ملّاک و مالک دهها یا صدها آپارتمان باشند و نفع آنها در تداوم این نوع توسعه باشد چه معنایی را به ذهن متبادر میسازد؟
– در حالی که مساحت مجموع شهرها و روستاهای کشور فقط حدود یک درصد از مساحت کشور را تشکیل میدهد، خساست مدیران مربوطه در آزادسازی بخش ناچیزی از اراضی ملی برای شکستن احتکار زمین و تمرکز زدایی از کلانشهرها محل سوال جدی دلسوزان است؛ زیرا طبق تحقیقات مختلف، میان تراکم افزایی و تشدید مسائلی نظیر آسیبهای اجتماعی و مسائل زیست محیطیِ کلانشهرها رابطه معناداری وجود دارد و لذا تداوم سیاستهای اشتباه قبلی، هیچ توجیهی ندارد. در کنار آمایش سرزمین و توزیع عادلانه امکانات کشور، یکی دیگر از الزامات حل مسئله مسکن در ایران، تنظیم گری بازار مسکن و مستغلات با انواع سیاستهای مالیاتی است؛ اما متأسفانه اراده جدی برای اجرای هیچ یک از این الزامات از سوی مدیران مربوطه دیده نمیشود و این سبب شده است که همچون دهههای گذشته، زمین و مسکن، کالایی سرمایهای باشد که عدهای سودجو و سوداگر، با سوء استفاده از آن، بر افزایش اختلاف طبقاتی بدمند.
– نکات مبسوط دیگری نیز قابل طرح است که باتوجه به ضیق وقت حضرتعالی از طرح آنها اجتناب می گردد اما در پایان از حضرتعالی که امید محرومان جامعه هستید استدعا داریم که مطالبه نهادهای امضا کننده این نامه (که همگی از نهادهای وفادار به نظام مقدس جمهوری اسلامی و متشکل از متخصصان متعهد و وفادار به مبانی انقلاب اسلامی هستند) را با جدیت پیگیری فرموده و به ویژه در خصوص لغو آپارتمانسازی در اراضی نهضت ملی مسکن در شهر مقدس قم و همچنین جلوگیری از پروژههای کلانی که سبب بارگذاری مازاد در شهر تهران میشود (نظیر TOD) دستور لازم را مبذول فرمایید. امید است با درایت حضرتعالی، برخی مدیران ناآشنا با مبانی تمدن اسلامی ایرانی اجازه تکرار سیاستها و اشتباهات گذشته که سبب ناامیدی مردم و تشدید مشکلات در عرصه مسکن و شهرسازی میشود را نیابند.
و السلام علی عبادالله الصالحین
رونوشت:
- ریاست محترم مجلس شورای اسلامی، جناب آقای دکتر قالیباف جهت استحضار
- وزیر محترم راه و شهرسازی، جناب آقای دکتر بذرپاش جهت استحضار
اسامی 14 نهاد حقوقی فعال در زمینه معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی امضا کننده متن این نامه (اعم از حوزوی و دانشگاهی):
۱- ستاد راهبری معماری و شهرسازی اسلامی حوزه های علمیه
۲- قطب علمی معماری اسلامی
۳- شورای اعتلای معماری و شهر سازمان بسیج مهندسین عمران و معماری کشور
۴- مجمع محققین معماری و شهرسازی اسلامی
۵- مرکز تحقیقات معماری و شهرسازی اسلامی دانشگاه علم و صنعت ایران
۶- هسته ملی معماری و شهر اسلامی اندیشکده همت قرارگاه قرب
۷- مرکز مطالعات معماری و شهرسازی اسلامی دانشگاه قم
۸-پژوهشکده شهر اسلامی
۹- بنیاد معماری انقلاب اسلامی
۱۰ –مرکز تحقیقات شهرسازی و معماری دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)
۱۱-مرکز تحقیقات مطالعات علوم قرآن و حدیث با رویکرد الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی
۱۲- مجمع محققین معماری و شهرسازی اسلامی
۱۳-مرکز تحقیقات مطالعات علوم قرآن و حدیث با رویکرد الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی
۱۴-کارگروه معماری و شهرسازی اسلامی بسیج مهندسین استان قم
********************************
سائر نامه های ارسالی :
( روی عنوان بزنید صفحه آن باز شده و می توانید متن انرا مطالعه بفرمایید )
********************************
لزوم تجدید نظر جدی در سیاستهای کلان مدیریت شهری و شهرسازی و تقاضا برای توقف دو کلان پروژه در تهران و قم - نامه ارسالی به رئیس جمهور
آموزش معماری اسلامی برای مهندسان عضو -نامه ارسالی به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان البرز -
ضرورت مصوبه قانونی مبنی بر الزامی شدن هویت اسلامی در شهرسازی و روستا سازی و تمامی معماری بناهای شهری و روستایی - نامه ارسالی به رئیس مجلس شورای اسلامی
برنامه هایی با موضوع معماری و شهر اسلامی - نامه ارسالی به مدیر شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی
دیدار جمعی از معماران و شهرسازان متخصص انقلابی با رهبر انقلاب اسلامی - نامه ارسالی به رهبر انقلاب اسلامی
آموزش معماری اسلامی برای مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی ساختمان در سراسر کشور - نامه ارسالی به رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور
ضرورت رعایت شدن بند مقررات ملی ساختمان مبنی بر" بکارگیری ارزشهای اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت بنا " های نوسازی در بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری - نامه ارسالی به مدیر عامل شرکت باز افرینی شهری ایران
ضرورت رعایت شدن بند مقررات ملی ساختمان مبنی بر" بکارگیری ارزشهای اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت بنا " های شهرهای جدید - نامه ارسالی به مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید
ضرورت رعایت شدن بند مقررات ملی ساختمان مبنی بر" بکارگیری ارزشهای اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت بنا " های شهر کرج -نامه ارسالی به رئیس شورای اسلامی شهر کرج
ضرورت رعایت شدن بند مقررات ملی ساختمان مبنی بر" بکارگیری ارزشهای اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت بنا " - نامه ارسالی به فرمانده قرب سازندگی
ضرورت ابلاغ بند مقررات ملی ساختمان مبنی بر" بکارگیری ارزشهای اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت بنا " در شهر ها وروستاها - نامه ارسالی به رییس شورای عالی استانها
پیشنهاد ایجاد بخش مدیریت شهر اسلامی در مرکز مطالعات راهبردی و آموزش شهری روستایی وزارت کشور - نامه ارسالی به رییس مرکز مطالعات راهبردی و آموزش شهری روستایی
ضرورت رعایت شدن بند مقررات ملی ساختمان مبنی بر" بکارگیری ارزشهای اسلامی ایرانی در طراحی و ساخت بنا " در شهر تهران - نامه ارسالی به شهردار تهران
ضرورت ترویج تدوین و تبیین دستاوردهای 44 ساله انقلاب اسلامی در حوزه معماری و شهر و روستا- نامه ارسالی به رئیس صدا و سیمای جمهوری اسلامی
درخواست از اقای مهندس ضرغامی برای مناظره درخصوص صحبتهای غلط خویش - نامه ارسالی به وزیر میراث فرهنگی وگردشگری
درخواست بازنگری مقررات ملی ساختمان درخصوص معماری اسلامی نامه ارسالی به وزیر راه و شهرسازی
پیشنهاد لحاظ شدن سیاستهای کلی در خصوص معماری و شهرسازی اسلامی در برنامه هفتم توسعه کشور - نامه ارسالی به رییس جمهور
بازنگری بند ۵-۲-۱-۴ مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان - نامه ارسالی به وزیر راه و شهر سازی
ضرورت ترویج هویت اسلامی در معماری و شهرسازی در گام دوم انقلاب اسلامی بیش ازمعرفی میراث فرهنگی سنتی گذشته در خبرگزاری - نامه ارسالی به مدیر خبرگزاری صدا و سیما
*************************************
*************************************
پیوست فوق :
دیدار شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر تهران با رهبر انقلاب
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی پیش‌ازظهر امروز (دوشنبه) در دیدار رئیس و اعضای شورای اسلامی، شهردار، معاونان و شهرداران مناطق مختلف تهران، با اشاره به لزوم اهتمام ویژه به معماریِ ساختوسازها در تهران به منظور ایجاد فضای سبک زندگی اسلامی تأکید کردند: در اداره‌ی کلانشهر تهران و همچنین در اداره‌ی کشور باید روحیه‌ی خدمت به مردم با نیّت خدایی و با تکیه بر علم و درایت یا همان روحیه‌ی مدیریت جهادی حاکم باشد تا بتوان از مشکلات عبور کرد و به پیش رفت.
ایشان ضمن تبریک به اعضای دوره‌ی جدید شورای اسلامی شهر و همچنین شهردار تهران به دلیل به‌دست‌آوردن فرصت خدمت به مردم، اهمیت تهران را فراتر از یک کلانشهر دانستند و گفتند: تهران از یک طرف نماد آبادانی، صلاح، سعادت و سبک زندگی در کشور است و از طرف دیگر به عنوان الگو و خط‌دهنده برای شهرهای سراسر کشور، مطرح است.
رهبر انقلاب اسلامی با قدردانی از خدمات شهرداری تهران در سال‌های اخیر افزودند: با وجود برخی مشکلات همچون آلودگی هوا و حمل‌ونقل و تراکم جمعیت در تهران، اما اقدامات شهرداری در بخش‌های مختلف همچون تمیزی شهر، فضای سبز و بوستان‌ها، ساخت بزرگراه‌ها و پل ها، گسترش مترو، و ایجاد فضاهای ورزشی، کاملاً برجسته و خوب بوده است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رمز این موفقیت‌ها را مدیریت جهادی دانستند و تأکید کردند: اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونیِ فشارهای خباثت‌آمیزِ قدرت‌های جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت رو به جلو را ادامه خواهد داد.
ایشان با اشاره به حضور سلایق و دیدگاه‌های سیاسی مختلف در شورای اسلامی شهر تهران، خاطرنشان کردند: تا هنگامی که نیت همه‌ی اعضای شورا، خدمت به مردم و کار برای آنها باشد، این دیدگاه‌های مختلف، در مسیر این هدف والا، تفاوتی نخواهند داشت.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خطاب به اعضای شورای چهارم شهر تهران تأکید کردند: شما تلاش کنید با همت بر کار و خدمت، تجربه‌ی خوبی به یادگار بگذارید.
ایشان در ادامه، چند نکته را نیز در خصوص شهرداری تهران بیان کردند:
تعامل دو سویه‌ی شهرداری تهران و دولت، نخستین موضوعی بود که رهبر انقلاب اسلامی بر آن تأکید کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این باره گفتند: این موضوع، توصیه‌ی همیشگی من بوده است که متأسفانه در برخی برهه‌ها به آن عمل نشد و مشکلاتی به‌وجود آمد، اما باید شهرداری تهران تمام تلاش خود را برای تعامل با دولت انجام دهد و البته به دولت نیز برای همکاری با شهرداری و شورای شهر توصیه شده است.
ایشان با اشاره به سخنان رئیس شورای شهر تهران مبنی بر حضور وزرا در جلسات شورا خاطرنشان کردند: این روند تعامل و همکاری باید ادامه یابد.
رهبر انقلاب اسلامی به موضوع معماری ساختوسازها در تهران نیز اشاره کردند و گفتند: حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی‌ترین مسائل خود بدانند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تأثیرگذاری معماری و نمای ساختوسازها بر فضای سبک زندگی افزودند: باید هرچه ممکن است، محیط زندگی شهر به گونهای طراحی و ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحتتر امکانپذیر باشد.
مراکز فرهنگی شهرداری و لزوم توجه بسیار جدی به محتوای این مراکز فرهنگی، موضوع دیگری بود که رهبر انقلاب اسلامی آن را بیان کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفتند: کارها و اقدامات فرهنگی همچون شمشیر دو دَم است؛ اگر همراه با محتوای خوب باشد، بستر اصلاح جامعه خواهد بود، اما اگر با محتوای نامناسب باشد، بستر گسترش نابسامانی و کژی خواهد شد.
ایشان با تأکید بر لزوم استفاده از محتوای قوی و صحیح فرهنگی خاطرنشان کردند: در مراکز فرهنگی همچنین باید از افراد اهل فرهنگی استفاده کرد که واقعاً متدین و انقلابی و معتقد به اسلام سیاسی و مردمسالاری دینی باشند.
رهبر انقلاب اسلامی مراقبت از ریخت‌و‌پاش‌ها در شهرداری و تقویت روحیه‌ی درستکاری و امانت‌داری را مورد تأکید قرار دادند و در خصوص روابط شورای شهر و شهرداری افزودند: شورای اسلامی شهر باید علاوه بر نظارت بر شهرداری و هدایت آن، حمایت هم بکند و کارها بر اساس تفاهم، برادری و داشتن وظیفه‌ی مشترک به پیش رود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر قدردانستن باغات و درخت‌های تهران و حفظ این ثروت‌های ملی، به موضوع ساختوسازها در ارتفاعات تهران و لزوم جلوگیری از تبدیل منابع طبیعی به ساختمان نیز اشاره کردند.
رهبر انقلاب اسلامی همچنین از زحمات و خدمات اعضای شورای شهر سوم و مهندس چمران -رئیس این شورا- تشکر و قدردانی کردند.
در این دیدار آقای قالیباف -شهردار تهران- در گزارشی از عملکرد شهرداری تهران، عدالت‌محوری، کاهش فاصله‌ی طبقاتی در شهر، گسترش روحیه‌ی جهادی و فرهنگ کار و تلاش، تأکید بر کارهای علمی و مطالعاتی و خرد جمعی، مشارکت مردم و نخبگان در اداره‌ی شهر، مبارزه‌ی جدی با فساد اداری و مالی، توجه به مساجد و حسینیه‌ها و حوزه‌های علمیه، شفافیت و قانون‌مداری و هماهنگی و همدلی با اعضای شورای شهر را از رویکردها و جهت‌گیری‌های شهرداری تهران عنوان کرد.
وی همچنین گزارشی از اقدامات شهرداری در ۸ سال گذشته، از جمله ساخت ۲۳۵ کیلومتر بزرگراه، ۳۳۰ پل، افزایش خطوط مترو به ۱۶۲ کیلومتر، ساخت ۱۰ هزار صندلی سینما و ساخت باغ-موزه‌ی دفاع مقدس و باغ کتاب و سراهای محله ارائه کرد.
همچنین آقای مسجد جامعی -رئیس شورای اسلامی شهر تهران- ضمن ارائه‌ی گزارشی از عملکرد شورا، از تشکیل سه کمیسیون ویژه‌ی نظارت، سلامت، و معماری و شهرسازی در شورا به منظور بررسی و حل مشکلات خبر داد.
وی با اشاره به تجربیات، تخصص و سابقه‌ی ایثارگری اعضای شورای شهر، از همکاری خوب و نزدیک شورا با دولت و مجلس خبر داد و گفت: همراهی و همدلی اعضای شورای شهر ارزشمند است و می‌تواند در حل مشکلات مؤثر باشد.
نسخه چاپی نسخه قابل چاپ
برچسب‌ها: مردمسالاری دینی؛ شوراهای اسلامی شهر و روستا؛ شهرداری‌ها؛ اسلام سیاسی؛ سبک زندگی؛ شهرداری‌ها؛ کار فرهنگی؛ تهران؛ معماری اسلامی؛ مدیریت جهادی؛ محمدباقر قالیباف؛ احمد مسجدجامعی؛
https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=24963
********************************
انتظار ما :
کد خبر: ۴۰۸۱۴۹۰
تاریخ انتشار: ۰۸ شهریور ۱۴۰۱ - ۱۰:۵۱
یادداشت
سیاستهای کلی نظام در مورد معماری اسلامی در برنامه هفتم توسعه
شهرسازی و معماری بناها و عناصر شهری تأثیر زیادی بر روحیات و رفتار شهروندان و به ویژه ساکنان ساختمان‌ها می‌گذارد. اگر بخواهیم شهری با هویت اسلامی داشته باشیم، باید هویت اسلامی را در فرایند طراحی و ساخت و توسعه شهرها و ساختمان‌ها اعمال کنیم.
به گزارش ایکنا، سیدجواد هاشمی فشارکی، استاد دانشگاه امام حسین(ع) و مؤلف کتاب معماری و شهرسازی اسلامی در آئینه قوانین و مقررات یادداشتی با عنوان «مروری بر سیاستهای کلی نظام در مورد معماری اسلامی در برنامه هفتم توسعه» در اختیار ایکنا قرار داده است که در ادامه می‌خوانید:
«با توجه به اهمیت معماری و شهرسازی اسلامی و تأثیرات شگرف آن در بسیاری از شئون جامعه و سبک زندگی فردی و اجتماعی و نظر به جایگاه سیاستهای کلان نظام در امور کشور، در این نوشتار با بیان پیشینه سیاستهای کلی نظام مرتبط با معماری و شهرسازی اسلامی؛ سیاستهای کلی نظام در مورد معماری و شهرسازی اسلامی در برنامه هفتم توسعه کشور ارائه شده است.
شهرسازی و معماری بناها و عناصر شهری تأثیر زیادی بر روحیات و رفتار شهروندان و به ویژه ساکنان ساختمان‌ها می‌گذارد. اگر بخواهیم شهری با هویت اسلامی و جامعه‌ای با سبک زندگی اسلامی داشته باشیم، باید هویت اسلامی را در فرایند طراحی و ساخت و توسعه شهرها و ساختمان‌ها اعمال کنیم. درواقع معماری و شهر باید به‌گونه‌ای باشد که از لحاظ کالبدی شاهد تجلی هویت اسلامی در کیفیت بناها و اجزای شهری و همچنین، در سیمای بصری باشد تا با تأثیرگذاری بر رفتار شهروندان شاهد ایجاد جامعه اسلامی و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی باشیم.
براساس اصل یکصد و دهم، یکی از وظایف و اختیارات رهبری، تعیین سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام است و سیاستهای کلی نظام به عنوان یک سند بالادستی بوده و بر اساس اصل ۱۱۰ و ۵۷ قانون اساسی مصوب و ابلاغ میشود.
بندهای پیشنهادی سیاستهای کلی نظام جهت برنامه هفتم توسعه کشور در هفت بند به شرح ذیل است:
۱ - تحقق هویت اسلامی ـ ایرانی در شهرسازی و معماری بناهای جدیدالاحداث.
۲ - ارتقا و اعتلای هویت اسلامی ـ ایرانی در شهرها و روستاهای موجود.
۳- ممانعت از شکل‌گیری هویت بیگانه و یا بی‌هویت در شهرها و روستاها و فضاهای عمومی و ساختمان‌های آنها.
۴- تحقق تمدن نوین اسلامی و الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت در حوزه‌های معماری و شهرسازی در برنامه‌ریزی‌ها و طراحی‌ها.
۵ - اصلاح نظام آموزش عالی کشور با تأکید بر آموزش و پرورش مهندسان رشته‌های مهندسی مرتبط مبنی بر رعایت هویت اسلامی ـ ایرانی.
۶ - آموزش مهندسان و شرکت‌های مشاور با هدف کسب مهارت لازم در مورد معماری و شهرسازی اسلامی.
۷ - کنترل و نظارت بر طرح‌های تهیه شده معماری و شهرسازی جهت حسن اجرای سیاستها و مقررات.
همچنین، پیشینه مستندات قانونی در مورد موضوع صدرالاشاره بدین شرح است:
۱- سند چشم‌انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران
در سند مذکور که ابلاغی روز ۱۳ آبان‌ماه سال ۸۲ مقام معظم رهبری است، چنین آمده است که با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملی و کوشش برنامه‌ریزی شدن و مدبرانه جمعی و در مسیر تحقق آرمان‌ها و اصول قانون اساسی، در چشم‌انداز ۲۰ ساله، ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، با هویت اسلامی و انقلابی، الهام‌بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده در روابط بین‌الملل.
جامعه ایرانی در افق این چشم‌انداز چنین ویژگی‌هایی خواهد داشت:
توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی خود متکی براصول اخلاقی و ارزشهای اسلامی، ملی و انقلابی با تأکید بر مردمسالاری دینی، عدالت اجتماعی، آزادی‌های مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسان‌ها و بهره‌مند از امنیت اجتماعی و قضایی. برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایه اجتماعی در تولید ملی.
دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی(شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) با تأکید بر جنبش نرم‌افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقای نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل.
الهام‌بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردم اسلامی دینی، توسعه کارآمد، جامعه اخلاقی، نو اندیشی و پویایی فکری و اجتماعی تأثیرگذار بر همگرایی اسلامی و منطقه‌ای بر اساس تعالیم و اندیشه‌های امام خمینی(ره).تقویت وحدت و هویت ملی مبتنی بر اسلام و انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی و آگاهی کافی درباره تاریخ فرهنگ، تمدن و هنر ایرانی ـ اسلامی و اهتمام جدی به زبان فارسی.
۲- آزمایش سرزمینی
مبتنی بر اصول، حفظ هویت اسلامی، ایرانی و حراست از میراث فرهنگی، هویت‌بخشی به سیمای شهر و روستا، بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی ـ اسلامی.
براساس این سند تمامی طرح‌های شهرهای جدید، طرح‌های توسعه شهری و شهرک‌سازی و ساختمان‌سازی باید معماری ایرانی ـ اسلامی اعمال می‌شده و مسئولیت اصلی آن نیز با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها بوده است.
۳- سیاستهای کلی مسکن
در بند ۹ از سیاستهای کلی مذکور که ابلاغی ۲۹ بهمن‌ماه سال ۸۹ است، چنین آمده است که رعایت ارزشهای فرهنگی و حفظ حرمت و منزلت خانواده در معماری مسکن ضروری است.
براساس این سیاست کلی باید در تمامی طرح‌های مسکونی در شهرها و روستاها ارزشهای فرهنگی در معماری مسکن اعمال می‌شده است و مسئولیت اصلی آن نیز با وزارت راه وشهرسازی و شهرداری‌ها در شهرها و در تهران به عهده مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران و معاونت شهرسازی شهرداری تهران و در روستاها به عهده بنیاد مسکن و ... بوده است.
۴- سیاستهای کلی شهرسازی
در بند ۲ از سیاستهای کلی مذکور که ابلاغی ۲۹ بهمن‌ماه سال ۸۹ است، چنین آمده است که تبیین ابعاد کالبدی شهرها در گسترش افقی و عمودی با تأکید بر هویت ایرانی - اسلامی و با رعایت ملاحظات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی، حقوق همسایگی و امکانات زیربنایی و الزامات زیست محیطی و اقلیمی لازم است.
براساس این سیاست کلی نظام، تمامی طرح‌های شهرهای جدید، طرح‌های توسعه شهری و شهرک‌سازی و ساختمان‌سازی (برج‌سازی، آپارتمانسازی، ویلاسازی و ...) باید دارای هویت ایرانی- اسلامی باشد و مسئولیت اصلی آن نیز با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها و به ویژه معاونت فنی شهرداری‌های شهرهای کشور و نیز مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری و روستایی وابسته به وزارت کشور و ... بوده است.
۵- سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش
در بند ۱-۷ از سیاستهای کلی مذکور که ابلاغی روز دهم اردیبهشت‌ماه سال ۹۲ است، چنین آمده است که بهینه‌سازی فضا، زیرساخت‌های کالبدی و تجهیزات مدارس در مسیر تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت اسلامی با تأکید بر ضابطه‌مندسازی، بهسازی، زیباسازی، مقاوم‌سازی و مصونسازی مدارس با رعایت اصول معماری اسلامی ـ ایرانی، مکان‌یابی و توزیع فضا به تناسب نیازها، طراحی و ساخت مجتمع‌های آموزشی و تربیتی و توسعه مشارکت مردم و نهادهای مدیریت شهری در احداث و نگهداری مدارس ضروری است.
براساس این سیاست کلی نظام، تمامی طرح‌های نوسازی مدارس(چه در بازسازی ساختمان‌های موجود و چه ساختمان‌های جدید) باید اصول معماری اسلامی ـ ایرانی رعایت می‌شده و مسئولیت اصلی آن نیز با وزارت آموزش و پرورش بوده است .
۶- سیاستهای کلی برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران
در بند۲۱ از سیاستهای کلی مذکور که ابلاغی روز ۱۱ آذرماه سال ۸۲ است، چنین آمده است که هویت‌بخشی به سیمای شهر و روستا و بازآفرینی رو روزآمدسازی معماری ایرانی- اسلامی باید پیگیری شود.
براساس این سیاست کلی برنامه چهارم، تمامی طرح‌های توسعه شهری و شهرک‌سازی به ویژه در بافت فرسوده باید با رویکرد معماری ایرانی ـ اسلامی اجرا می‌شده و مسئولیت اصلی آن نیز با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها به ویژه سازمان توسعه و عمران شهرداری‌های کشور بوده است.
۷- سیاستهای کلی برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران
در بند ۴۸ از سیاستهای کلی مذکور که ابلاغی روز نهم تیرماه سال ۹۴ است، چنین آمده است که هویت‌بخشی به سیمای شهر و روستا و بازآفرینی و روزآمدسازی معماری اسلامی ـ ایرانی در دستور کار قرار گیرد.
سیاستهای مذکور از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده، ولی به صورت مشکوکی در دوره تصدی عباس آخوندی بر وزارت راه و شهرسازی از متن قانون مصوب مجلس شورای اسلامی حذف شده است.
۸- سیاستهای کلی نظام در دوره چشم‌انداز
سیاستهای کلی، مجموعه‌ای هماهنگ از جهت‌گیری‌ها، اهداف مرحله‌ای و راهبردی کلان نظام در دورههای زمانی مشخص برای تحقق آرمان‌ها و اهداف قانون اساسی است و در بخش ویژگی‌ها و مشخصات این سیاستها نیز برخی موارد قابل توجه هستند.
سیاستهای کلی که حتی‌الامکان باید شاخص‌پذیر و قابل نظارت باشد، برای کلیه ارکان نظام الزام‌آور بوده و ناظر بر همه قوانین از جمله برنامه‌های توسعه و بودجه‌های سالیانه است و دارای ویژگی‌ها و مشخصاتی همچون پایداری، آینده‌نگری، واقع‌بینی و فراگیر بودن است.
سیاستهای کلی نظام در دوره چشم‌انداز که از سوی مرکز پژوهشهای مجلس منتشر شده است، حاوی موارد درحوزه فنی، مهندسی است که بدان اشاره میشود.
در بند ۲۱ هویت‌بخشی به سیمای شهر و روستا چنین ذکر شده است که بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی ـ اسلامی ضروری است. در بند۱-۷ با عنوان هنر و معماری اسلامی چنین ذکر شده است که ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی و تهذیب نفس در دستور کار باشد. دربخش سوم (امور اجتماعی) نیز چنین ذکر شده است که هویت اسلامی مدنظر باشد.
درفصل الف ( امور فرهنگی) نیز چنین آمده است که تقویت روحیه ایمان و ایثار و عنصر فداکاری به عنوان عامل اصلی اقتدار ملی، تبیین مبانی ارزشی و تقویت اعتماد به نفس ملی مورد توجه ویژه باشد. همچنین، ایجاد جامعه‌ای سالم، اخلاقی، مبتنی بر ارزشهای اسلامی، فرهنگ‌مدار و شهروندانی آگاه، عزت‌مند و برخوردار از ملاک‌های درستکاری و احساس رضایتمندی باید مد نظر باشد.
رشد و اعتلای فرهنگ و هنر ایران و اسلام به‌عنوان عناصر هویت ملی نیز از موضوعاتی است که باید پیگیری شود. شناخت عناصر سازنده فرهنگ، هنر، دانش و تمدن اسلامی و ایرانی، به‌عنوان عناصر هویت ملی و بهره‌گیری از مزیت‌های تاریخی و فرهنگی مناطق مختلف کشور، برای مشارکت فعال مناطق در توسعه پایدار نیز از ضروریات است.
سازماندهی فضای ملی، ایجاد تعادل منطقه‌ای و تقویت نقش منطقه‌ای کشور با بهره‌گیری از قابلیت‌ها و مزیت‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و طبیعی سرزمین، با هدف ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور نیز از مواردی است که باید در دستور کار مسئولان این امر قرار داشته باشد.
براساس این سیاستهای کلی نظام در دوره چشم‌انداز، باید علاوه بر اینکه هویت اسلامی در طرح‌های شهرسازی و معماری اعمال می‌شده است، بلکه معماری ایرانی ـ اسلامی متناسب با شرایط جامعه و فناوری‌های جدید نیز روزآمد می‌شده و مسئولیت آن با همه بخش‌ها شامل وزارت راه وشهرسازی، شهرداری‌ها، بنیاد مسکن، شرکت‌های مهندسین مشاور، مهندسان طراح، دانشکده‌های معماری و مراکز مطالعاتی است.
نقد و تحلیل اجمالی
در دوره‌هایی از تاریخ ایران شاهد اوج شکوفایی معماری اسلامی بسیار غنی بوده‌ایم، اما در دوره قاجار این نوع معماری به‌شدت سیر نزولی داشته و در دوره پهلوی شاهد معماری التقاطی و ترویج معماری غربی ناسازگار با اقلیم و فرهنگ بومی ازسوی معماران پرورش یافته در نظام آموزشی غربی بوده‌ایم.
بحمدالله پس از انقلاب اسلامی مصوبات قانونی بسیار خوبی تحت عنوان هویت اسلامی ـ ایرانی و الگوی اسلامی پیشرفت تصویب شده و بسترهای قانونی برای اعمال هویت اسلامی در حوزه معماری و شهرسازی ایجاد شده و تلاش‌هایی نیز صورت گرفته است. لکن نمود عینی مبین وجود ضعف‌های زیادی است.
متأسفانه مصوبات قانونی شهرسازی و معماری اسلامی طی چهار دهه اخیر در بدنه نظام فنی اجرایی مهندسی کشور جاری نشده است و در بسیاری از موارد شاهد معماری مغایر با آن هستیم. در وظایف وزارت راه وشهرسازی، سازمان نظام مهندسی ساختمان، شهرداری‌ها و ... الزامات قانونی برای ترویج معماری و شهرسازی اسلامی وجود دارد ولی نسبت به آن بیتوجهی زیادی صورت گرفته است.
دغدغه‌های رهبر انقلاب اسلامی در ناهنجاری‌های شهرها و نیز رسیدن به الگوی معماری اسلامی ـ ایرانی در مقاطع مختلف بیان شده است. ایشان با اشاره به تأثیرگذاری معماری و نمای ساخت و سازها بر فضای سبک زندگی در سال ۱۳۹۳ فرمودهاند: «باید هرچه ممکن است محیط زندگی شهر، به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحتتر، امکانپذیر باشد».
سخن پایانی
پس از انقلاب اسلامی در سطح کلان نظام ریل‌گذاری خوبی در مورد شهرسازی و معماری با هویت اسلامی صورت گرفته است، ولی کارگزاران، برنامه‌ریزان، طراحان و مجریان بد عمل کرده‌اند.
از علل آن، عدم ضوابط الزام‌آور، عدم نظارت بر عملکرد مدیران و عدم برخوردهای قانونی و بیش از همه مشکل در نهاد مسئول (یعنی وزارت و راه شهرسازی) بوده است. یکی از مشکلات، وجود مدیرانی است که با جریان فکری غربی همسو بوده و اساسا اعتقادی به مبانی دینی در علوم امروزی نداشته‌اند. این مدیران سبب عدم اجرای سیاستهای ابلاغی بوده‌اند و حتی رسما در وزارت راه و شهرسازی با محوریت شخص آخوندی (وزیر اسبق)، معماری ایرانشهری را دنبال می‌کردند!
یکی از عوامل مهم و زمینه‌ای در حرفه مهندسی، اشکال جدی در نظام آموزش عالی در دانشکده‌های معماری سراسر کشور است. در این راستا آموزش معماری با هویت ارایه نمیشود و حتی ترویج سبک غربی نیز صورت می‌گیرد.
ضرورت دارد مدیریت عالی که برمناصب تصمیم‌سازی منصوب می‌شوند، یکی از شرایط احراز تصدی مسئولیتشان برخورداری از دانش نسبی و باورشان به این حوزه بوده و التزام عملی داشته باشند.
ساخت چهار ملیون واحد مسکونی از سوی دولت سیزدهم یک فرصت استشنایی گام نخست جهت تحول در طرح و ساخت و بروز مصادیقی عینی از جلوه شهرسازی اسلامی و نیز معماری واحدها با الگوی اسلامی خواهد بود .
لازم است سیاستهای پیشنهادی مذکور در قانون برنامه هفتم آمده و مبنای برنامه‌ریزی‌ها قرار گرفته و در گام دوم انقلاب اسلامی منشأ تحول هویتی و تحقق الگوی اسلامی ـ ایرانی در زیرساخت‌های شهرها و روستاهای کشور و ایجاد تمدن نوین اسلامی قرار گیرد.
انتهای پیام
******************************
***************************************
