############.....آموزش نقشه خوانی در دفاع مقدس.....############
دکتر سیدجواد هاشمی فشارکی
منتشر شده در خبرگزاری ایثار پرس
نشانی منبع انتشار :
http://www.isarpress.ir/?p=4446
گروه : آخرین اخبار / ادبیات پایداری / تاپ / صفحه اول
- شناسه : 4446
- 23 اسفند 1399 - 6:22
صفحاتی از اسناد دفاع مقدس :
آموزش نقشه خوانی در دفاع مقدس
آشنایی با محتوای جزوه آموزش نقشه خوانی در دوره آموزشی نیروهای رزمنده در زمان جنگ تحمیلی
*
یکی از آموزش هایی که در دوران دفاع مقدس داده میشد ؛ نقشه خوانی و مسیر یابی در شب و روز بود……. این اموزش برای نیروهای اطلاعات وعملیات مفصل تر وتخصصی تر و برای سایرین در حد آشنایی اجمالی و ایجاد قابلیت برای نیازهای خود ، عنداللزوم بوده است .
مستند این جزوه ، نوشته هایی است که کلاس نقشه خوانی در تیرماه سال ۱۳۶۴ داده شده ، می باشد .از استاد درس برادر مدنی که از وضعیت او (شهادت و یا درقیدحیات او ) خبر ندارم ، تشکر کرده و ارزوی موفقیت برای وی را دارم .
نقشه خوانی نظامی
در این بخش مطالب تایپ شده سایت برگزیده ها ارایه میشود :
آموزش نقشه خوانی قسمت اولاول از همه شمارا با یک نمونه از نقشه های نظامی آشنا می کنم. تصویر زیر نمونه یک نقشه کامل نظامی است.تمام نقشه های نظامی با پشت زمینه خاکستری برای مناطق کم گیاه و یا بدون گیاه و از رنگ سبز برای نشان دادن محل های پر درخت استفاده می کنند. جهت آنها در صورتی که درست در دست گرفته باشید ( نوشته ها بر عکس نباشند ) یعنی اعداد تقسیم بندی مناطق سمت چپ و حروف تقسیم بندی سمت بالای نقشه باشند سمت شمال نیز همیشه رو به بالا است. در مورد مناطق پر گیاه و دارای درخت رنگ سبز هر چه پر رنگ تر باشد نشانه بیشتر بودن پوشش گیاهی منطقه است. شما ممکن است در نقشه ای که تمام منطقه جنگلی باشد هیچ نشانه ای از رنگ سبز نبینید… چون در این مناطق باید تمام نقشه را سبز کرد و این کار بر خلاف قوانین ارگونومیکی برای چشم انسان است و خواندن نقشه را با مشکل مواجه می کند… در عوض از اعدادی سبز رنگ بر روی نقشه استفاده می شود که درجه بندی پوشش گیاهی را از ۰ تا ۵ نشان می دهد. در مناطق مسکونی و شهری از رنگ قهوه ای استفاده می شود و شما روستا یا شهری را در یک نقشه نظامی به شکل یک لکه قهوه ای رنگ خواهید دید. جاده ها نیز با خطوط قهوه ای تیره و جاده های خاکی با خطوط زیتونی تیره نشان داده می شوند. آبهای سطحی قابل عبور برای انسان و وسایل نقلیه با رنگ آبی آسمانی و آب های تا عمق ۵ متر که تانک ها و خودروهای پل موقت می توانند از آن عبور کنند یا در آن رفته پل موقت ایجاد کنند با رنگ آبی و آب های عمیق تر با رنگ آبی تیره نشان داده می شوند.شما در نقشه نظامی خطوط بسیار در هم برهمی را مشاهده خواهید کرد که با رنگ قهوه ای به صورت بسیار نازک تمام سطح نقشه را پوشانده اند…روش بدست آوردن این خطوط بر روی نقشه متصل کردن تمام نقاط هم ارتفاع در نقشه به یکدیگر است. این خطوط پستی و بلندی های نقشه را به شما می گوید. اجازه بدهید مثالی واضح تر بزنم… به این شکل توجه کنید :در این تصویر قطعه ای زمین نشان داده شده است. خطوط قهوه ای مناطق هم ارتفاع را برای شما مشخص می کند یعنی اگر کاملا بر روی یک خط قهوه ای حرکت کنید یک متر هم بالا یا پائین نخواهید رفت. مناطقی را که این خطوط فهوه ای از هم جدا می کنند هر منطقه منطقه ای است که اختلاف ارتفاع بیش از ۳ متر در آن وجود ندارد زیرا به ازای هر ۳ متر اختلاف ارتفاع از سطح دریا یک خط جدید کشیده و منطقه را جدا می کنند.( در این مقیاس… در مقیاس های بالا این خطوط شیب دامنه بیشتری می یابند ) ارتفاع میانگین آن قسمت را هم با اعداد سیاه داخل منطقه یادداشت می کنند. برای مثال در شکل منطقه بالایی ۲۲۴ متر به طور میانگین از سطح دریا فاصله دارد… ممکن است در آن منطقه …
-
نقشه خوانی
مقیاس نقشه میزان کوچک نمایی نقشه میباشد در نقشه۱/۲۵۰۰۰ دوسانتی‌متر مساویKm 1 میباشد. مهمترین کار یک نقشه‌خوان پیدا کردند اهداف مورد نظر روی نقشه میباشد که این اهداف می‌تواند جای خود، توپخانه دشمن، خاکریزها و محل استقرار دشمن باشد برای پیدا کردن اهداف روی نقشه در وهله اول میبایست نقشه توجیه گردد یعنی هم جهت با دید ما با طبیعت باشد برای اینکار هر نقشه نظامی شبکه‌بندی شده است کافی است قطب‌نما را روی این خطوط قرار داد و با گرای قطب‌ها ۶۴۰۰ میلیم امریکایی و با قطب‌نما روی ۶۰۰۰ میل روسی قرار دهیم هر نقشه یک اختلاف میلیم وجود دارد که معمولاً به مقدار ۲۰ تا ۵۰ میباشد بستگی به موقعیت محل این مقدار کم و زیاد میباشد. مقیاس نقشه مقیاس (Scale) نقشه ارتباط بین مسافت یا سطح را روی نقشه نسبت به مسافت یا سطح در روی زمین را نشان میدهد. این مقدار را عموما به صورت نسبی همچون ۱:۲۴۰۰۰ نشان می‌دهند. . بدین ۱:۲۴۰۰۰ به معنی آن است که یک واحد روی نقشه معادل ۲۴۰۰۰ برابر همان واحد روی زمین است. . رنگ‌ها و علائم هر رنگ و علامتی که در نقشه توپوگرافی سازمان زمین شناسی آمریکا بکار رفته دارای معنی خاصی است. معنی هر رنگ به قرار زیر است: آبی : برای آب سیاه : سازه‌های دست انسان مثل خانه ، مدرسه ، کلیسا ، جاده و غیره قهوه‌ای :خطوط میزان قرمز : نواحی شهری ، جاده‌های مهم ، خطوط تقسیم زمین‌های عمومی منحنی‌های میزان منحنی‌های میزان خطوط فرضی هستند که تمام نقاط واقع در آنها دارای ارتفاع یکسان نسبت به سطح دریا و یا یک مبدا مشخص هستند. منحنی‌های میزان علاوه بر مشخص نمودن وضعیت پستی و بلندی ناحیه ارتفاع و شیب واقعی محل را نیز مشخص می‌نمایند. فواصل منحنی‌های میزان بیانگر مسافت عمودی بین دو منحنی هستند. برای پی بردن به حالت طبیعی پستی و بلندی سطح زمین در هر مسیری میتوان مقاطع توپوگرافی را تهیه نمود. در تهیه مقاطع معمولا فاصله عمودی به خاطر بزرگی کوچکتر از مقیاس افقی نشان داده میشود. جهت رسم یک مقطع ، ابتدا باید یک صفحه کاغذ را که دارای خطوط افقی و موازی هم میباشد در موازات مسیر مورد نظر برای تهیه مقطع قرار داده و سپس از محل‌های برخورد مسیر با خطوط میزان عمودی بر خطوط موازی کاغذ خارج نمود.خطوط موازی که هر کدام بیانگر یک ارتفاع عمودی معلوم هستند با ارتفاع خطوط میزان مورد نظر مطابقت داده شده و علامت گذاشته میشود. این عمل باید برای تمام نقاط تقاطع مسیر مقطع و در محل‌های برخورد با خطوط میزان انجام گیرد. که از اتصال این نقاط به هم مسیر مورد نظر حاصل خواهد گردید. محاسبه شیب زمین از خطوط میزان برای پیدا کردن شیب کلی زمین در …
-
برگزاری کارگاه آموزشی نقشه خوانی و جهت یابی در تبریزانجمن پزشکی کوهستان ایران: بنا به درخواست رسمی موسسه طبیعت گردی “دومان تاوریژ” از انجمن پزشکی کوهستان ایران یک دوره کارگاه آموزشی نقشه خوانی وجهت یابی در تاریخ ۲۲ لغایت ۲۳ نی ماه در شهر تبریز برگزار گردید. مدرس این دوره آقای دکتر ابوالفضل جوادی عضو انجمن پزشکی کوهستان ایران بودند.در این کارگاه دو روزه، هجده نفر از کوه نوردان شهرستان تبریز و دیگر شهرستان های استان آذربایجان شرقی حضور داشتند. موسسه طبیعت گردی « دومان تاوریژ » میزبانی این دوره را به عهده داشت. انجمن پزشکی کوهستان و آموزشگاه کوه نوردی فلات، برگزار کنندگان این کارگاه دو روزه بودند که سرفصل های آن، برپایه کتاب مرجع « اصول پیمایش و راهبری » نوشته دکتر ابوالفضل جوادی و متناسب با استانداردهای جهانی دوره های آموزشی پیمایش در طبیعت ( Wilderness Navigation ) تهیه و تدوین گردیده است. از مهمترین ویژگیهای این کارگاه می توان به تازگی موضوعات، تخصصی بودن مباحث برای کوه نوردان و پرهیز از طرح مضامین نقشه خوانی نظامی اشاره کرد. کارگاه آموزشی نقشه خوانی و جهت یابی تبریز، کاملا کاربردی و در بر گیرنده تمرینهای متنوع در زمینه کار با نقشه های توپوگرافیک و قطب نمای استاندارد کوه نوردی ( قطب نمای تخت ) است که می تواند در کاهش حوادث و ارتقای سطح ایمنی کوهنوردان بسیار موثر باشد. در این کارگاه دو روزه، جهت یابی طبیعی به کمک خورشید، ماه و ستارگان و همچنین مبانی کار سامانه موقعیت یاب جهانی ( GPS ) نیز به فراگیران آموزش داده می شود. این کارگاه تا عصر جمعه ادامه یافت و در پایان آن، فراگیران در آزمون نهایی دوره شرکت کردند.لازم به ذکر است علاقمندانی که تمایل به برگزاری این دوره در استان خود می باشند می توانند درخواست رسمی خود را به انجمن پزشکی کوهستان ایران – ۲۲۶۳۳۸۱۹ – ۰۲۱ ارسال نمایند.
-
معرفی رشته های دانشگاهی جغرافیا
جغرافیا دیباچه: “جغرافیا؛ یعنی کشور شناسی” این، دیدگاهی است که در ذهن بسیاری از دانش‌آموزان وجود دارد. زیرا دانش‌آموزان در کتاب جغرافیای خود، بیش از هر چیز درباره وسعت، محصولات و وضعیت آب و هوای کشورهای مختلف مطالعه می‌کنند. در حالی که در رشته جغرافیا فقط یک درس در شاخه جغرافیای طبیعی، تحت عنوان “جغرافیای قاره‌ها” وجود دارد و تمام مباحث این رشته کاربردی و فنی است.در یک کلام میتوان گفت که موضوع جغرافیا “مکان” است و این علم، مکان را تا جایی که به زندگی انسان مربوط میشود، مطالعه میکند و در این مطالعه سعی دارد سطح زمین را از نظر تمام ویژگیهای آن مانند سردی و گرمی، حاصلخیزی، سستی و سختی، شوری و شیرینی، خشکی و رطوبت و هزاران ویژگی دیگر بشناسد. به همین دلیل مشاهده مستقیم زمین، روش اصلی مطالعه جغرافیا است. جغرافیا در مقطع کارشناسی در پنج شاخه اصلی جغرافیای طبیعی، جغرافیای انسانی ، کارتوگرافی، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و جغرافیای سیاسی ـ نظامی ارائه میشود و هر یک از گرایش‌های جغرافیای طبیعی و انسانی دارای شاخههای متعددی است. البته تفاوت هر گرایش با گرایش دیگر تنها در ۸ واحد تخصصی است و به همین دلیل بسیاری از دانشگاه‌ها در دفترچه راهنمای آزمون سراسری، گرایش‌های موجود در دانشگاه خود را ذکر نکرده و تنها به شاخههای اصلی جغرافیا که در آن دانشگاه تدریس میشود، اشاره نموده‌اند. شاخه جغرافیای طبیعی:جغرافیای طبیعی علمی است که محیط طبیعی و تأثیر عوامل و عناصر محیطی بر زندگی و فعالیت انسان را مطالعه میکند. این علم در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش ژئومورفولوژی و آب و هواشناسی است.گرایش ژئومورفولوژی:ژئومورفولوژی بیشتر به پدیده‌های سطح زمین توجه دارد؛ یعنی ریخت یا چهره زمین را مطالعه میکند. به همین دلیل این علم ارتباط بسیاری با زمین‌شناسی دارد و تحت تأثیر یافته‌های علم زمین‌شناسی است. چرا که ریخت یا شکل ظاهری زمین، تبلور اتفاقات درون زمین میباشد. البته زمین‌شناسی بیشتر به اعماق و لایه‌های درونی زمین می‌پردازد اما ژئومورفولوژی فرآیندهای بیرونی یا سطحی زمین را مطالعه میکند.دروس تخصصی گرایش ژئومورفولوژی:ژئومورفولوژی مناطق شهری، نقشه‌ها و نمودارهای ژئومورفولوژی، هیدرولوژی کاربردی، کاربرد ژئومورفولوژی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، تفسیر نقشه …
-
قطب نما چیست ؟وطرز استفاده از آن چگونه است ؟
طرز کار قطب نمای Protractor (حرفه ای) آروین یعقوبیان هدف اصلی در این مقاله , تشخیص موقعیت در هر مکان می باشد و در این رابطه , قطب نما ابزاری ضروری برای پیدا کردن مسیر بطرف مقصد است . آموزش های زیر به فراگیری کمک می کند . اگر می خواهید آموزش های مربوطه را عملا یاد بگیرید داشتن قطب نما ضروری است . ابتدا از حیاط خانه تان شروع کنید . سپس نیاز به مکانی خواهید داشت که نقشه ای داشته باشد . در یک مسافت کوتاه چند صد متری یا بیشتر تمرین کنید . سپس حوزه تمرین را بتدریج گسترده تر کنید و بدین ترتیب , بزودی این توانایی را خواه قطب نما و طرز کار با آن عقربه قطب نما هنگام باز کردن درِ آن، آزاد می شود و حول محور خود می‌چرخد و سپس به علت نیروی مغناطیسی کره زمین همیشه در یک جهت معین که همان قطب شمال مغناطیسی است می‌ایستد و آن را به ما نشان می دهد. عقربه مذکور هیچگاه اشتباه نمی کند مگر آن که در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی یا کابلی قرار گرفته باشد. بنابراین هنگام استفاده از قطب نما بایستی مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده آن، به طور کلی دور است. کاربردهای قطب نما به کمک قطب نما می‌توانیم گرای مغناطیسی کلیه امتدادهای مورد نظر را اندازه بگیریم و با در دست داشتن گرای مغناطیسی یک امتداد، جهت یابی کنیم. در کشتی ها و هواپیماها برای جهت یابی از قطب نما استفاده میشود. در صنایع نظامی کاربرد وسیعی دارد از جمله دیدهبانها در مناطق عملیاتی به کمک آن جهت یابی می‌کنند. در صنایع مخابرات، کارهای پژوهشی و ساختمانی، قبله نماها به کار برده می شود. قطب نمای پیشرفته قطب نماهای پیشرفته که بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی به کار برده می‌شوند، مجهز به سلولهای شب نما هستند تا حتی در تاریکی شب عمل جهت نمایی را صورت دهند. این نوع قطب نماها در دوربینهای دو چشمی نظامی، تآن کها، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز به کار می رود. از قطب نماهای پیشرفته در اندازه گیری طول و عرض جغرافیایی محل نیز استفاده می‌کنند که در نقشه خوانی، پیاده سازی عملیات نظامی، دیده بانی در مناطق جنگی و… نقش تعیین کننده دارند. سایت بیابان های ایران قطب نما وسیله کوچکی است به اندازه ساعت جیبی و یا کمی بزرگتر و مانند آن دارای صفحه مدرج و عقربه است. صفحه مدرج آن از صفر تا ۳۶۰ یا ۴۰۰ گراد و یا ۶۴۰۰میلیم تقسیم بندی میشود. طرز کار قطب نما عقربه قطب نما هنگام باز نمودن درب آن ، آزاد شده و حول محور خود می‌چرخد و سپس به علت نیروی مغناطیسی کره زمین همیشه در یک جهت معین که همان قطب شمال مغناطیسی است می‌استد و آن را به ما نشان میدهد. عقربه مذکور هیچگاه اشتباه نمی‌کند، …
-
طرز کار قطب نما
قطب نما قطب نما وسیله کوچکی است به اندازه ساعت جیبی و یا کمی بزرگتر و مانند آن دارای صفحه مدرج و عقربه است. صفحه مدرج آن از صفر تا ۳۶۰ یا ۴۰۰ گراد و یا ۶۴۰۰میلیم تقسیم بندی میشود. طرز کار قطب نما عقربه قطب نما هنگام باز نمودن درب آن ، آزاد شده و حول محور خود می‌چرخد و سپس به علت نیروی مغناطیسی کره زمین همیشه در یک جهت معین که همان قطب شمال مغناطیسی است می‌استد و آن را به ما نشان میدهد. عقربه مذکور هیچگاه اشتباه نمی‌کند، مگر آنکه در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا کابلی قرار گرفته باشد. بنابراین ، هنگام استفاده از قطب نما بایستی مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده آن ، بطور کلی دور است. کاربردهای قطب نما به کمک قطب نما می‌توانیم گرای مغناطیسی کلیه امتدادهای مورد نظر را اندازه گرفته و با در دست داشتن گرای مغناطیسی یک امتداد ، جهت یابی بکنیم. در کشتیها و هواپیماها برای جهت یابی از آن استفاده میشود. در صنایع نظامی کاربرد وسیعی دارد از جمله دیدهبانها در مناطق عملیاتی به کمک آن جهت یابی می‌کنند. در صنایع مخابرات ، کارهای پژوهشی و ساختمان قبله نماها بکار برده میشود. قطب نمای پیشرفته قطب نماهای پیشرفته که بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی بکار برده می‌شوند، مجهز به سلولهای شب نما می‌باشند که حتی در تاریکی شب عمل جهت نمایی را صورت دهند. این نوع قطب نماها در دوربینهای دو چشمی نظامی ، تانکها ، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز بکار می‌رود. از قطب نماهای پیشرفته در اندازه گیری طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی محل نیز استفاده می‌کنند که در نقشه خوانی ، پیاده سازی عملیات نظامی ، دیده بانی در مناطق جنگی و … نقش تعیین کننده دارند. مباحث مرتبط با عنوان آهنربا تعیین قطبهای آهنربا طول و عرض جغرافیایی قبله نما مغناطیس میدان مغناطیسی زمین
-
طرز کار قطب نما
قطب نما وسیله کوچکی است به اندازه ساعت جیبی و یا کمی بزرگتر و مانند آن دارای صفحه مدرج و عقربه است. صفحه مدرج آن از صفر تا ۳۶۰ یا ۴۰۰ گراد و یا ۶۴۰۰میلیم تقسیم بندی میشود. طرز کار قطب نما عقربه قطب نما هنگام باز نمودن درب آن ، آزاد شده و حول محور خود می‌چرخد و سپس به علت نیروی مغناطیسی کره زمین همیشه در یک جهت معین که همان قطب شمال مغناطیسی است می‌استد و آن را به ما نشان میدهد. عقربه مذکور هیچگاه اشتباه نمی‌کند، مگر آنکه در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا کابلی قرار گرفته باشد. بنابراین ، هنگام استفاده از قطب نما بایستی مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده آن ، بطور کلی دور است. کاربردهای قطب نما به کمک قطب نما می‌توانیم گرای مغناطیسی کلیه امتدادهای مورد نظر را اندازه گرفته و با در دست داشتن گرای مغناطیسی یک امتداد ، جهت یابی بکنیم.در کشتیها و هواپیماها برای جهت یابی از آن استفاده میشود.در صنایع نظامی کاربرد وسیعی دارد از جمله دیدهبانها در مناطق عملیاتی به کمک آن جهت یابی می‌کنند.در صنایع مخابرات ، کارهای پژوهشی و ساختمان قبله نماها بکار برده میشود. قطب نمای پیشرفته قطب نماهای پیشرفته که بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی بکار برده می‌شوند، مجهز به سلولهای شب نما می‌باشند که حتی در تاریکی شب عمل جهت نمایی را صورت دهند. این نوع قطب نماها در دوربینهای دو چشمی نظامی ، تانکها ، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز بکار می‌رود. از قطب نماهای پیشرفته در اندازه گیری طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی محل نیز استفاده می‌کنند که در نقشه خوانی ، پیاده سازی عملیات نظامی ، دیده بانی در مناطق جنگی و … نقش تعیین کننده دارند.
################################################################################
آموزش جهت یابی با قطب نمای نظامی
قطب نما وسیله ای است مغناطیسی کوچک به اندازه ساعت جیبی که دارای صفحه مدرج و عقربه می باشد که برای پیدا کردن شمال مغناطیسی استفاده می شود. پس اگر شما در کوله پشتی خود یک قطب‌نما و یک نقشه توپوگرافی از منطقه داشته باشید، مطمئن باشید گم نخواهید شد.
قطب نما چه کاربردهایی دارد؟
این وسیله کاربردهای بسیار متنوعی دارد، که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:
- پیدا کردن شمال مغناطیسی در روی نقشه و زمین
- توجیه نقشه و جهت یابی
- تعیین هدف و توقفگاه روی نقشه
- تعیین گرای امتداد روی زمین و نقشه
- تعیین امتداد یک گرا روی زمین و نقشه
- در صنایع کشتیرانی و هوایی برای جهت یابی از آن استفاده میشود.
- در صنایع نظامی کاربرد وسیعی دارد از جمله دیده‌بان ها در مناطق عملیاتی به کمک آن جهت یابی می نمایند.
- در صنایع مخابرات، کارهای پژوهشی و ساختمانی بکار برده میشود.
قطب نمای پیشرفته
قطب نماهای پیشرفته بیشتر در صنایع مخابرات و امور نظامی استفاده می‌شوند و مجهز به سلول های شب نما می‌باشند که حتی در تاریکی شب عمل جهت نمایی را انجام می دهند. این نوع قطب نماها در دوربین های دو چشمی نظامی، تانکها، نفربرها و حتی در ساختمان برخی خودروهای پیشرفته نیز بکار می‌رود. از قطب نماهای پیشرفته در اندازه گیری طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی محل نیز استفاده می نمایند و در نقشه خوانی ، پیاده سازی عملیات نظامی ، دیده بانی در مناطق جنگی و … نقش تعیین کننده ای دارند.
در این آموزش شما را نحوه استفاده از قطب نمای نظامی آشنا می نماییم، تا انتها با آتلانتیک همراه شوید.
نکته مهم این است که شما باید حتما روش استفاده از قطب‌نما را به خوبی فرا گرفته باشید و حتی چندین بار قبل از رفتن به سفر، جهت‌یابی را تمرین کرده باشید.
اجزای قطب نما:
جلد برزنتی، درب قطب نما، خط کش مدرج، تیغه نشانه روی، شاخص ثابت، طوقه کار در شب، حلقه دستگیره، عقربه مغناطیسی و صفحه لغزنده.
ابتدا می بایست چند تعریف نظامی را نیز یاد بگیرید که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:
گرا: گرای یک امتداد عبارت است از زاویه ای که آن امتداد با شمال مبنا (شمال مغناطیسی یا شمال جغرافیایی) آن نقطه می سازد.( شروع زاویه از جهت شمال نقطه بوده و در جهت حرکت عقربه های ساعت به امتداد مورد نظر ختم می گردد).
میلیم: زاویه دید یک شی یک متری در فاصله هزار متری.
امتداد یا خط مبنا: خط واصل بین محل توقف خود و نقطه مورد نظر را امتداد می گویند.
درجه: اگر محیط دایره را به ۳۶۰ درجه تقسیم کنیم و آن ها را به مرکز دایره امتداد دهیم هر یک از زوایای بدست آمده را یک درجه می گویند.
صفحه مدرج قطب نماها دارای دو نوع درجه بندی است که یکی از صفر تا ۳۶۰ درجه و دیگری از صفر تا ۴۰۰ گراد و یا ۶۴۰۰ میلیم تقسیم بندی می‌شوند. از آنجا که قطب‌نما یک وسیله بسیار ضروری در هنگام رفتن به کمپ‌های خارج شهر و یا اجرای ماموریت های نظامی است.
طرز کار قطب نما چگونه است؟
عقربه قطب نما هنگام باز نمودن درب آن، آزاد شده و حول محور خود می‌چرخد و سپس به علت نیروی مغناطیسی کره زمین همیشه در یک جهت معین که همان قطب شمال مغناطیسی است، می‌ایستد و آن را به ما نشان میدهد.
توجه داشته باشید، عقربه قطب نما هیچگاه اشتباه نمی‌کند، مگر آنکه در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی و یا کابلی قرار گرفته باشد. بنابراین، هنگام استفاده از قطب نما بایستی مطمئن شویم که از اشیای انحراف دهنده آن، بطور کلی دور باشیم، در ادامه حداقل فاصله لازم از وسایل گفته شده است.
| اشیا | فاصله |
| خطوط برق فشار قوی | ۶۰ متر |
| تانک، کامیون و اتومبیل | ۲۰ متر |
| خطوط تلفن و تلگراف | ۲۰ متر |
| ابزار الکتریکی و مکانیکی | ۲ متر |
| کلاهک‌ها و اشیاء کوچک فلزی | ۲/۱ متر |
| توپخانه صحرایی | ۲۰ متر |
| سیم خاردار | ۱ متر |
| تیربار | ۳ متر |
| تفنگ و کلاه آهنی | ۱۰ متر |
قبل از استفاده از قطب نما حتما باید اطمینان لازم را از سالم بودن کلیه قسمتهای آن حاصل نمایید که بررسی موارد زیر الزامی می باشد:
۱ – قسمت خط کشی کاملاً صاف و خوانا باشد و مدرّجات آن ضربه نخورده باشد.
۲ – طوقه کار درشب سالم باشد و صدای تِق تِق داشته باشد.
۳ – اهرم ثابت کننده صفحه لغزنده سالم باشد و بتواند این صفحه را ثابت کند.
۴ – بهنگام تثبیت صفحه لغزنده قطب نما را تکان داده تا از عدم حرکت آن اطمینان حاصل شود.
۵ – خط شاخص سیاه رنگ و شکاف تیغه و تار موئی روی هم قرار داشته باشند(در امتداد هم باشند).
۶ – با چرخش ۳۶۰ درجه ای قطب نما اطمینان از صحیح کارکردن صفحه لغزنده و عقربه مغناطیسی داشته باشید.
۷ – مدرّجات گرا ، درجه و قسمتهای فسفری کار در شب کاملاً خوانا و سالم باشند.
طرز صحیح در دست گرفتن قطب نما:
۱ – درب قطب نما در روز ۹۰ درجه و در شب ۱۲۰ الی ۱۵۰ درجه باز شود.
۲ – تیغه نشانه روی با زاویه ۴۵ درجه باشد.
۳ – انگشت شصت را داخل دستگیره قرار داده.
۴ – قطب نما را بصورت تراز و افقی روبروی چشم قرار دهید.
طرز کار با قطب نما در روز:
الف – تعیین گرای یک امتداد (گرا گرفتن ) در روز :
۱ – درب قطب نما را بطور قائم باز می کنیم و انگشت شصت دست راست را داخل حلقه نگهدارنده قرار می دهیم و قطب نما را بصورت کاملاً افقی و تراز در دست میگیریم.
۲ – تیغه نشانه روی را بصورت ۴۵ درجه نسبت به صفحه مدرج باز و قطب نما را به چشم نزدیک می کنیم و از داخل شکاف تیغه نشانه روی و شکاف درب قطب نما طوری به هدف نگاه می کنیم که تار موئی درست روی هدف باشد.
۳ – در همین حال از داخل عدسی چشمی به صفحه مدرج لغزنده بدون حرکت دادن دست نگاه می کنیم و عددی را که زیر خط سیاه شاخص قرار دارد می خوانیم این عدد گرای هدف مورد نظر است.
ب – تعیین امتداد یک گرا (گرا بستن ) در روز:
برای تعیین یک امتداد با مشخص بودن گرای آن به ترتیب زیر عمل می نمائیم.
۱ – درب قطب نما را بطور قائم باز می کنیم و انگشت شصت دست راست را داخل حلقه نگهدارنده قرار می دهیم و قطب نما را بصورت کاملاً افقی و تراز در دست میگیریم.
۲ – تیغه نشانه روی را بصورت ۴۵ درجه نسبت به صفحه مدرج باز می کنیم و به همراه قطب نما دور خود می چرخیم تا عدد مربوط به گرای مورد نظر زیر خط شاخص سیاه قرار بگیرد.
۳ – در این حال امتداد شکاف تیغه و تار موئی ، امتداد مورد نظر است. و اگر بخواهیم به سمت گرای مورد نظر حرکت کنیم ضمن اینکه قطب نما را بدون حرکت نگاه داشته ایم ، از داخل شکاف تیغه و شکاف درب قطب نما به جلو نگاه میکنیم ، تار موئی روی هر شیئی را که در جلو دیده شود بعنوان نقطه کمکی در نظر می گیریم سپس قطب نما را بسته به طرف آن نقطه حرکت میکنیم . این مراحل را تا رسیدن به هدف تکرار می کنیم. (البته بایستی در نظر داشت که حتماً مسافت طی شده را باید ثبت کرد ).
طرز کار با قطب نمای در شب:
الف – تعیین گرای یک امتداد (گرا گرفتن ) در شب :
۱ – درب قطب نما را با زوایای ۱۲۰ الی ۱۵۰ درجه باز و تیغه نشانه روی را از روی صفحه بلند می کنیم تا صفحه مدرج آزاد شود.
۲ – طوقه کار در شب را آنقدر می گردانیم تا خط فسفری در امتداد دونقطه فسفری دوسر تار موئی منطبق شود. سپس قطب نما را بطور افقی و تراز در دست نگاه می داریم.
۳ – از داخل تیغه نشانه روی و شکاف بالای درب قطب نما به هدف نگاه می کنیم و بدون حرکت دادن قطب نما ، به آهستگی تیغه نشانه روی را با شصت دست چپ می خوابانیم تا صفحه مدرج قفل شود.
۴ – طوقه کار در شب را در جهت خلاف عقریه ساعت می چرخانیم تا خط فسفری واقع بر طوقه کاردرشب روی عقربه شمال مغناطیسی که شبنماست منطبق شود . در همین حال تعداد تِق ها را شمرده و در عدد ۳ ضرب می کنیم تا گرای هدف بدست آید.
(برای سرعت عمل بیشتر درصورتیکه تعداد تِق ها از ۶۰ بیشتر بود ، یعنی عقربه مغناطیسی از گرای ۱۸۰ رد می شود میتوانید طوقه کار در شب را در جهت حرکت عقربه ساعت بچرخانید و تعداد تِق های بدست آمده را از ۱۲۰ کم کنید و حاصل را در ۳ ضرب کنید تا گرای مورد نظر یدست آید.
ب – تعیین امتداد یک گرا (گرا بستن ) در شب :
۱ – درب قطب نما را با زوایای ۱۲۰ الی ۱۵۰ درجه باز و تیغه نشانه روی را از روی صفحه بلند می کنیم تا صفحه مدرج آزاد شود.
۲ – طوقه کار در شب را آنقدر می گردانیم تا خط فسفری در امتداد دونقطه فسفری دوسر تار موئی منطبق شود. سپس قطب نما را بطور افقی و تراز در دست نگاه می داریم.
۳ – گرای داده شده را تقسیم بر ۳ می کنیم تا تعداد تِق ها مشخص شود. سپس طوقه کار در شب را به تعداد تِق ها در جهت خلاف عقربه ساعت می چرخانیم.
۴ – سپس دور خود بچرخید تا عقربه شمال مغناطیسی زیر خط فسفری منطبق شود. بدون اینکه این انطباق بهم بخورد قطب نما را بالا آورده و از داخل شکاف تیغه نشانه روی و شکاف بالای نقاط شبنما به جلو نگاه کنید و تار موئی روی هر چیز قرار گرفت (درخت ، سنگ ، بوته ، خودرو …)آنرا بعنوان نقطه نشانی در نظر می گیریم و به سمت آن حرکت می کنیم.
تذکر ۱ : (چون در شب دید محدود است و نقطه نشانی یا کمکی را نمی توان دور انتخاب نمود و باید نقطه کمکی را نزدیک انتخاب کرد در نتیجه تعداد آنها زیاد خواهد شد و باید این عمل را بیشتر تکرار کنید.چنانچه نقطه نشانی مشخصی وجود نداشت میتوانید یکنفر را به جلو بفرستید تا جائیکه دیده شود و او را به چپ و راست هدایت کنید تا روی تار موئی قرار گیرد و بعد بطرف او حرکت کنید ).
تذکر ۲ : (از آنجائیکه همه اعداد بر ۳ قابل قسمت نیستند و عدد مشخصی برای تِق ها بدست نمی آید لازم است اینگونه اعداد را با کم و یا اضافه کردن ۱ درجه به یکی از مضارب عدد ۳ تبدیل کنیم و سپس تبدیل به تِق کرده و به قطب نما ببندیم. در اینحالت بعد از ۱۰۰۰ متر طی مسافت اگر یک واحد به گرای اولیه اضافه کرده باشیم ، باید ۱۸ متر به چپ و اگریک واحد از گرا کم کرده باشیم ، ۱۸ متر به راست مسیر بیائیم تا انحراف ایجاد شده ناشی از تغییر اعداد درجه تصحیح شود. گرای معکوس|Back Azimuth هر مسیری را که در نظر بگیرید دارای دو گرا میباشد . یکی گرای رفت و دیگری گرای برگشت .(گرای اصلی همان زاویه ایست که عقربه مغناطیسی قطب نما نشان میدهد) اما گرای معکوس درست بر عکس و خلاف جهت مسیر اصلی بوده و بعبارتی ۱۸۰ درجه با آن اختلاف دارد .که به این گرا ، گرای معکوس گفته میشود. برای پیدا کردن گرای معکوس در مسیر کافیست این ۱۸۰ درجه اختلاف را در گرای اصلی تأثیر بدهیم . بدین ترتیب که اگر گرای اصلی از ۱۸۰ درجه بیشتر بود باید ۱۸۰ درجه از آن کم کنیم و چنانچه گرای اصلی از ۱۸۰ درجه کمتر بود بایستی ۱۸۰ درجه به آن اضافه کنیم.
۱۸۰ درجه + یا – گرای رفت = گرای برگشت
۳۰۰۰ میلیم شرقی + یا – گرای رفت = گرای برگشت
۳۲۰۰ میلیم غربی + یا – گرای رفت = گرای برگشت گرای مرکّب
الف – عبور از موانع :
در عملیات گشتی، شناسائی و یا مأموریت هایی که لازم است ستون راهپیمائی در منطقه دشمن مسیر مشخصی را از مبدأ به مقصد طی کند درطول مسیر امکان داردبه موانع پیش بینی نشده و احتمالی از قبیل (رودخانه ، میدان مین ، مواضع دشمن و ) برخورد نماید.و از طرفی انتخاب یک مسیر مستقیم بین نقطه مبدأ و مقصد اغلب امکان پذیر نیست از این رو ناگزیر مسیر راهپیمائی متناسب با عوارض میان راه بصورت خط شکسته انتخاب می شود و گراها و فواصل این خطوط بطور جداگانه محاسبه و یادداشت می شود. بطورکلی موانع را می توان به دو صورت تقسیم کرد:
۱ – موانعی که آن طرفشان پیداست:
در رابطه با این موانع بعد از برخورد به دو روش میتوان عمل نمود.
روش اول : میخواهیم از عرض رودخانه ای عبور کنیم برای این منظورکافی است در امتداد گرای مورد نظر یک نقطه نشانی درآنطرف رودخانه در نظر گرفته و با طی مسافتی از عرض مانع عبور نمائیم سپس کنار نقطه نشانی قرار گرفته و در راستای همان گرا ، مسیر را ادامه داده تا به مقصد برسیم.
روش دوم : چنانچه آن طرف مانع نقطه نشانی مناسبی در امتداد گرا وجود نداشته باشد باید در این سوی مانع با علامت گذاری دو نقطه کمکی به فاصله چند متر از یکدیگر در امتداد مسیر که از آن سوی مانع قابل رؤیت باشد ایجاد کنید و پس ازعبور از مانع طوری قرار بگیرید که هر دو علامت را در یک راستا منطبق بر هم مشاهده کنید سپس در محل کنترل ،گرای امتداد مورد نظر ( هدف ) را دوباره گرفته و به حرکت خود ادامه می دهیم.
۲ – موانعی که آن طرفشان پیدا نیست :
در اینگونه مواقع باید بررسی شود که از کدام سمت مانع حرکت کنیم تا زودتر از مانع عبور نمائیم. اگر خواستیم از سمت راست حرکت کنیم باید ۹۰ درجه یا ۱۵۰۰ میلیم شرقی یا ۱۶۰۰ میلیم غربی به گرای خود اضافه کنیم.
اگر خواستیم از سمت چپ حرکتکنیم باید ۹۰ درجه یا ۱۵۰۰ میلیم شرقی یا ۱۶۰۰ میلیم غربی از گرای خود کم کنیم.
تذکر :
چنانچه گرای حرکت در طول مسیر کمتر از ۹۰ درجه باشد و بخواهیم به سمت چپ حرکت کنیم کافی است محاسبه زیر را انجام دهیم.
مثال : گرای حرکت در چپ ــــــــــ ۹۰ درجه – (گرای حرکت + ۳۶۰ )
در صورتیکه گرای حرکت بیش از ۲۷۰ درجه باشد و بخواهیم به سمت راست تغییر مسیر دهیم کافی است محاسبات زیر را انجام دهیم.
مثال : گرای حرکت از راست ــــــــــ ۳۶۰ درجه – (گرای حرکت + ۹۰ )
ب – گرا گیری از کنار اجسام آهنی :
در مباحث قبلی ذکر شد که هنگام کار با قطب نما باید به مقدار مناسبی از میدانهای مغناطیسی (آهن و …) و میدانهای الکتریکی (برق فشار قوی و …) فاصله گرفت و در بعضی موارد مجبوریم از کنار اجسام فلزی (دکل دیدبانی ) گراگیری را انجام دهیم در اینحالت روی عقربه مغناطیسی اثر گذاشته و عقربه را به چپ و راست منحرف میکند . در نتیجه گرای واقعی را نمی توانیم اندازه گیری کنیم برای رفع این مشکل باید مقدار انحراف عقربه را محاسبه و با توجه به جهت آن به گراهای بعدی اضافه و یا کم نمائیم که برای انجام این امر لازم است موارد زیر را انجام دهیم.
الف) ابتدا از کنار یک جسم غیر فلزی گرای مرکز دکل را دقیقاً اندازه گیری نمایید(گرای واقعی و مستقیم)
ب ) اکنون گرای واقعی و مستقیم را معکوس نمائید.
ج ) بداخل دکل فلزی مراجعه کرده و از مرکز آن گرای نقطه نشانی غیر فلزی را اندازه گیری کنید.
د ) در این حالت دو گرا ، یکی واقعی و دیگری غیر واقعی در اختیار داریم که تفاضل دو گرا را محاسبه می نمائیم و طبق موارد زیر در گراهای بعدی مقدار انحراف را دخالت می دهیم.
حالت اول:
اگر گرائی که از کنار اجسام آهنی گرفته شده کوچکتر از گرای معکوس جسم غیر آهنی باشد بدین معنی است که جسم آهنی روی قطب نما اثر گذاشته و گراها را کمتر از گرای واقعی نشان می دهد. لذا باید تفاضل این دو گرا را به گراهای بعدی اضافه نمود تا گرای واقعی امتدادها بدست آید.
مثال : ۴۵۰۰ › ۴۴۵۰ = گرای واقعی › گرای غیر واقعی
تفاضل دو گرا ۵۰ = ۴۴۵۰ – ۴۵۰۰
رابطه یک :
گرای تصحیح شده = مقدار انحراف + گرای اندازه گیری شده هدف
گرای تصحیح شده ۴۷۵۰ = ۵۰ + ۴۷۰۰
حالت دوم :
اگر گرائی که از کنار اجسام آهنی گرفته شده بزرگتر از گرای معکوس جسم غیر آهنی باشد به این معنی است که جسم آهنی روی قطب نما اثر گذاشته و گراها را بیشتر از گرای واقعی نشان می دهد لذا باید تفاضل این دو گرا را از گراهای بعدی کم نمود تا گرای واقعی امتدادها بدست آید.
مثال : ۴۷۵۰ ‹ ۴۸۰۰ = گرای واقعی ‹ گرای غیر واقعی
تفاضل دو گرا ۵۰ = ۴۷۵۰ – ۴۸۰۰
رابطه دو:
گرای تصحیح شده = مقدار انحراف – گرای اندازه گیری شده هدف گرای تصحیح شده ۱۶۵۰ = ۵۰ – ۱۷۰۰ تخمین مسافت با قطب نما
ازمحل خود گرای هدف را برحسب میلیم میگیریم وسپس به این گرا ۱۶۰۰میلیم اضافه یا کم می کنیم وبا گرای بدست آمده جدید یک نقطه نشانی پیدا می کنیم و به سمت آن نقطه پیش می رویم و مسافت دلخواه طی شده را محاسبه می کنیم . بار دیگر گرای هدف را اندازه میگیریم و از رابطه زیر مسافت در عمق را بدست می آوریم.
مسافت دلخواه طی شده ( به متر ) = مسافت مبدأ تا هدف ( کیلومتر )
اختلاف دو گرای هدف (به میلیم ) تبدیلات
یک فرد نظامی لازم است بتواند میلیم شرقی و غربی وهمچنین تِق ها را به یکدیگر تبدیل نماید و برای این کار ناگزیر به استفاده از روش مناسب و اصول چهار عمل اصلی در ریاضی میباشد.
برای تبدیل گرای غربی به گرای شرقی و بالعکس از رابطه های زیر استفاده می کنیم .
گرای شرقی = ۱۶ : ۱۵ × گرای غربی
مثال ) گرای ۲۴۰۰ میلیم غربی را به گرای شرقی تبدیل کنید ؟
میلیم شرقی ۲۲۵۰ = ۱۶ : ۱۵ × ۲۴۰۰
گرای غربی = ۱۵ : ۱۶ × گرای شرقی
مثال ) گرای ۴۵۰۰ میلیم شرقی را به گرای غربی تبدیل کنید ؟
میلیم غربی ۴۸۰۰ = ۱۵ : ۱۶ × ۴۵۰۰
تبدیل گرا به درجه :
یک درجه برابر است با ۷/۱۶ میلیم شرقی ۷/۱۶ = ۶۶/۱۶ = ۳۶۰ : ۶۰۰۰
یک درجه برابر است با ۸/۱۷ میلیم غربی ۸/۱۷ = ۷۷/۱۷ = ۳۶۰ : ۶۴۰۰
گرا بر حسب درجه = ۷/۱۶ : گرای شرقی
گرا بر حسب درجه = ۸/۱۷ : گرای غربی
تبدیل درجه به گرا :
میلیم شرقی = ۷/۱۶ × درجه
میلیم غربی = ۸/۱۷ × درجه
برای تبدیل تِق های قطب نمای از رابطه زیر استفاده می نمائیم.
چون یک تِق برابر ۳ درجه میباشد پس:
هر تِق برابر است با ۵۰ میلیم شرقی (۵۰ = ۷/۱۶ × ۳ )
هر تِق برابر است با ۴/۵۳ میلیم غربی ( ۴/۵۳ = ۸/۱۷ × ۳ )
برای تبدیل تِق های قطب نمای منشوری از رابطه زیر استفاده می نمائیم.
چون یک تِق قطب نمای منشوری برابر یک ونیم ( ۵/۱ ) درجه میباشد پس :
هر تق قطب نمای منشوری برابر ۲۵ میلیم شرقی است ( ۲۵ = ۷/۱۶ × ۵/۱ )
هر تق قطب نمای منشوری برابر ۷/۲۶ میلیم غربی است ( ۷/۲۶ = ۸/۱۷ × ۵/۱ )
#################################################################
از پایگاه علوم جغرافیایی(ژئومورفولوژی)
مقیاس نقشه
رنگ‌ها و علائم
سیاه : سازه‌های دست انسان مثل خانه ، مدرسه ، کلیسا ، جاده و غیره
قهوه‌ای :خطوط میزان
قرمز : نواحی شهری ، جاده‌های مهم ، خطوط تقسیم زمین‌های عمومی
منحنی‌های میزان
منحنی‌های میزان خطوط فرضی هستند که تمام نقاط واقع در آنها دارای ارتفاع یکسان نسبت به سطح دریا و یا یک مبدا مشخص هستند. منحنی‌های میزان علاوه بر مشخص نمودن وضعیت پستی و بلندی ناحیه ارتفاع و شیب واقعی محل را نیز مشخص می‌نمایند.
فواصل منحنی‌های میزان بیانگر مسافت عمودی بین دو منحنی هستند.
محاسبه شیب زمین از خطوط میزان
در هر نقشه نظامی در پائین آن اختلاف مینیمم نشان داده شده است
شیارها محل جاری شدن آب از کوه میباشدو یالها مسیر مناسب جهت بالا رفتن از کوه میباشد
آموزش نقشه خوانی در دفاع مقدس
http://www.isarpress.ir/?p=4446
http://www.isarpress.ir/1399/12/23/%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d9%86%d9%82%d8%b4%d9%87-%d8%ae%d9%88%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%af%d9%81%d8%a7%d8%b9-%d9%85%d9%82%d8%af%d8%b3/
