بررسی آسیب پذیری های ساختمان و محوطه بیمارستان شهر بیرجند و ارائه راهکارها

استاد راهنما: دکتر سید جواد هاشمی فشارکی / 18 اسفند 1403 /

منتشر شده در : 

https://www.aparat.com/v/ckt7o80

قابل مشاهده در :

https://www.aparat.com/v/ckt7o80

مدت زمان : 35:40

دفاعیه کارشناسی ارشد با موضوع بیمارستان

بررسی آسیب پذیری های ساختمان و محوطه بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) شهر بیرجند و ارائه راهکارها

اساتید راهنما:

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی

دکتر محمد حسین میرزا کوچک خوشنویس

استاد مشاور:

دکتر فتح الله شمسایی

نگارش:

مهندس علی نخعی زینلی

18 اسفند 1403 1403

پایان¬نامه جهت دریافت درجه کارشناسی¬ارشد در رشته پدافند غیرعامل - طراحی

چکیده

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمی آسیب‌پذیری‌های ساختمان، محوطه و محیط پیرامونی بیمارستان حضرت ولیعصر (عج) بیرجند در برابر تهدید حمله هوایی و ارائه راهکارهای معماری‌محور برای کاهش این آسیب‌پذیری‌ها و ارتقای تاب‌آوری این مرکز درمانی صورت گرفته است.

روش و مواد: این پژوهش از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی با رویکردی ترکیبی (کمی-کیفی) انجام شده است. ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی برای استخراج معیارها، پرسشنامه مقایسات زوجی (AHP) جهت وزن‌دهی معیارها بر اساس نظر خبرگان (5 نفر از متخصصان پدافند غیرعامل و معماری) با استفاده از نرم افزار Expert Choice 11 و ارزیابی میدانی به منظور سنجش وضعیت موجود بیمارستان بر اساس مقیاس لیکرت پنج سطحی بوده است.

یافته¬ها: نتایج پژوهش نشان داد که بیمارستان حضرت ولیعصر (عج) بیرجند در برابر تهدید حمله هوایی متعارف در سطح آسیب‌پذیری متوسط (با امتیاز 4.174) قرار دارد. در میان سه موقعیت مورد بررسی، ساختمان اصلی بیمارستان با امتیاز 5.086 دارای بالاترین سطح آسیب‌پذیری و محیط پیرامونی با امتیاز 3.222 کمترین آسیب‌پذیری را نشان دادند. محوطه بیمارستان نیز با امتیاز 4.215 در سطح آسیب‌پذیری متوسط ارزیابی گردید. آسیب‌پذیرترین معیارها در ساختمان اصلی شامل «استفاده از مصالح مقاوم در نما»، «فرم آیرودینامیک با حداقل تورفتگی‌ها» و «استفاده از پنجره‌های مقاوم» و در محوطه «توزیع غیرمتمرکز ساختمان‌ها» و «تأمین فضای باز چندمنظوره» شناسایی شدند.

نتیجه¬گیری: بیمارستان حضرت ولیعصر (عج) بیرجند با وجود نقاط قوت نسبی در محیط پیرامونی، در ساختمان اصلی و محوطه دارای آسیب‌پذیری‌های معماری قابل توجهی است که نیازمند اقدامات بهسازی و مقاوم‌سازی است. راهکارهای عملی و معماری‌محور ارائه شده در این پژوهش، به ترتیب اولویت آسیب‌پذیری‌ها، می‌توانند به عنوان نقشه راهی جهت کاهش آسیب‌پذیری‌های کلیدی شناسایی‌شده، ارتقای تاب‌آوری و افزایش آمادگی این مرکز درمانی حیاتی در برابر تهدید حملات هوایی مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه: آسیب‌پذیری معماری، پدافند غیرعامل، بیمارستان حضرت ولیعصر بیرجند، حمله هوایی، راهکارهای معماری.

 

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1. مقدمه

فصل اول این پژوهش، به عنوان سنگ بنای پژوهش حاضر، به تبیین کلیات پژوهش می پردازد. در این فصل، ابتدا با بیان مسئله و ضرورت پرداختن به موضوع پدافند غیرعامل در مراکز درمانی، زمینه پژوهش روشن می شود. در ادامه، پیشینه پژوهش های مرتبط به منظور شناسایی شکاف های موجود و جایگاه تحقیق حاضر در میان مطالعات پیشین ارائه می گردد. در نهایت، اهداف، سوالات، فرضیات، قلمرو و تعاریف مفاهیم کلیدی پژوهش مشخص می گردد.

1-2. بیان مسئله

بشر از ابتدای خلقت خود تاکنون در میان تهدیدهای مختلف رشد کرده و برای مقابله با آن ها به تمهیدات مختلفی اندیشیده است. در دهه های اخیر، روند مقابله با تهدیدها شکل علمی تری به خود گرفته و به طور مشخص میزان احتمال وقوع، خسارت وارده و چگونگی مقابله با آن ها تعیین شده است (اصغریان جدی، 1386). ایران به لحاظ ژئوپلیتیکی در یکی از حساس ترین نقاط جهان قرارگرفته است. درگیری های سیاسی، جنگ های داخلی و حملات تروریستی در کشورهای همسایه ایران، این بخش از جهان را به شدت نا امن کرده است و این ناامنی مرزهای ایران را نیز تهدید میکند (مومنی و همکاران، 1396).

با توجه به اهمیت شهرها، دشمن بدنبال آسیب رسانی به شهرها و زیرساختهای آن به منظور تضعیف آستانه مقاومت مردم میباشد(هاشمی فشارکی و همکاران، 1393). مراکز درمانی و بهداشتی به‌عنوان یکی از نیازهای اساسی و حیاتی، باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که استانداردهای امنیتی تعریف‌شده برای مقابله با حوادث و تهدیدات را برآورده کرده و اهداف کلیدی پدافند غیرعامل را محقق سازند (اسماعیل زاده، 1400). بدون شک، علوم معماری و شهرسازی نقشی اساسی و تأثیرگذار در کاهش تلفات و خسارات در زمان بحران ایفا می‌کنند (خضری، 1397). توجه به پدافند غیرعامل و به‌کارگیری مؤثر آن در تمامی سطوح، به‌ویژه در طراحی کالبدی مجموعه‌های مهم و مراکز ارائه خدمات درمانی، امری ضروری و حیاتی است (دهقانیان و همکاران, 1399).

بیرجند به عنوان مرکز استان خراسان جنوبی و استقرار بیش از یک سوم جمعیت استان در آن، داشتن جمعیت بسیار کم دیگر نقاط شهری در استان و با توجه به فاصله بسیار کم این شهر تا مرز با کشور افغانستان و نیز واقع شدن به عنوان مرکز استان که در آن نهادها و مراکز مهم درجه دو کشوری استقرار دارند، دارای اهمیت است (صادقی و همکاران, 1393).

بیمارستان دولتی و فوق‌تخصصی حضرت ولیعصر (ع) بیرجند، به‌عنوان یکی از مراکز درمانی مهم و بزرگ این شهر، در دورانی پیش از شکل‌گیری سازمان پدافند غیرعامل احداث گردیده است. با توجه به این قدمت، این احتمال وجود دارد که معماری این مجموعه از منظر پدافند غیرعامل دارای آسیب‌پذیری‌هایی باشد.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کمی آسیب‌پذیری‌های معماری بیمارستان حضرت ولیعصر (ع) بیرجند بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل انجام می‌پذیرد. تهدید مبنای ارزیابی آسیب‌پذیری، از طریق تحلیل تاریخچه و فراوانی تهدیدات سخت و متعارف علیه بیمارستان‌ها تعیین می‌شود. تهدیدی که بیشترین فراوانی را در این تاریخچه داشته باشد، به عنوان تهدید مبنا برای ارزیابی آسیب‌پذیری در نظر گرفته خواهد شد. در نهایت، این مطالعه با ارائه راهکارهای عملیاتی معماری محور به منظور کاهش آسیب‌پذیری‌ها و ارتقای تاب‌آوری این مرکز درمانی به انجام خواهد رسید.

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش

ایران در یکی از حساس‌ترین نقاط جهان قرار گرفته است. درگیری‌های سیاسی، جنگ‌های داخلی و حملات تروریستی در کشورهای همسایه، این بخش از جهان را به‌شدت ناامن کرده است و این ناامنی مرزهای ایران را نیز تهدید می‌کند. در ضمن، این جنگ‌ها تلفات نظامی بسیاری برجای گذاشته‌اند (مومنی و همکاران, 1396). بیمارستان‌هایی با ظرفیت بیش از 96 تختخواب، در درجه‌بندی ساختمان‌ها بر اساس مبحث 21 مقررات ملی ساختمان، در رده دوم اهمیت قرار گرفته‌اند و به‌عنوان زیرساخت‌‌هایی با اهمیت بسیار زیاد ارزیابی می‌شوند.

ایمنی و تداوم فعالیت بیمارستان‌ها در بحران‌ها حیاتی است، زیرا این مراکز با تجهیزات پیشرفته و نیروی انسانی متخصص، از زیرساخت‌های ارزشمند کشور محسوب می‌شوند. هزینه ایمن‌سازی بیمارستان‌ها در برابر مخاطرات، در مقایسه با خسارات ناشی از تخریب و توقف خدمات درمانی در شرایط بحرانی، ناچیز است و می‌تواند از وقوع فجایع انسانی جلوگیری کند (عبداله زاده و همکاران, 1400).

تجارب دهه‌های اخیر بر اهمیت ایمن‌سازی بیمارستان‌ها در شرایط بحرانی تأکید دارد. مرور جنگ‌های گذشته، از جمله هشت سال دفاع مقدس، جنگ‌های لبنان، غزه، یمن و حملات تروریستی داعش در عراق و سوریه، نشان می‌دهد که مراکز درمانی، علی‌رغم معاهدات بین‌المللی، بارها هدف تهاجمات دشمنان قرار گرفته‌اند. تنها در سه‌ماهه نخست سال 2018، 149 حمله به تأسیسات و مراکز درمانی در درگیری‌های نقاط مختلف جهان گزارش شده است که به مرگ 221 نفر و مجروح شدن 261 نفر انجامیده است. این آمار اهمیت و ضرورت اتخاذ تدابیر ایمنی در مراکز درمانی را بیش از پیش آشکار می‌سازد (عبداله زاده و همکاران, 1400).

در پژوهشی (اسماعیلی شاهرخت و تقوایی, 1390) آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی شهر بیرجند را مورد بررسی قرار دادند، نتایج نشان داد که بیمارستان‌های این شهر در زمره 25 درصد آسیب‌پذیرترین زیرساخت‌ها در این شهر محسوب میشوند.

اهمیت این پژوهش در ارتقای ایمنی و امنیت بیمارستان‌ها، به‌ویژه بیمارستان حضرت ولیعصر (ع) بیرجند، حائز اهمیت است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی آسیب‌پذیری‌های معماری و ارائه راهکارهای عملی برای بهبود آن‌ها است که می‌تواند نقش بسزایی در کاهش خطرات انسان‌ساخت و ارتقای توانمندی بیمارستان‌ها در مواجهه با شرایط بحرانی ایفا کند. نتایج این پژوهش می‌تواند به افزایش ایمنی، استمرار خدمات بهداشتی و درمانی و بهبود پاسخ‌دهی بیمارستان‌ها در مواقع اضطراری کمک کند. به‌علاوه، یافته‌های این تحقیق می‌توانند به‌عنوان یک راهنمای عملی برای بهبود شرایط فعلی و رفع نقاط ضعف ایمنی بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار گیرند.

عدم انجام چنین پژوهشی ممکن است باعث تداوم آسیب‌پذیری بیمارستان حضرت ولیعصر (ع) در برابر خطرات شود، به‌گونه‌ای که این مراکز نتوانند به‌طور مؤثر در شرایط اضطراری از خود واکنش موثر نشان دهند. افزون بر این، عدم اقدام در این زمینه به معنای از دست دادن فرصت‌های ارزشمند برای ارتقای دانش و آگاهی در حوزه ایمنی بیمارستان‌ها و بهره‌گیری از راهکارهای عملی پدافند غیرعامل است که در سال‌های اخیر به‌طور ویژه مورد توجه سازمان‌ها و نهادهای دولتی ایران قرار گرفته است.

1-4. پیشینه پژوهش

   1-4-1. مقدمه

پیشینه پژوهش به بررسی مطالعات و تحقیقات پیشین مرتبط با موضوع تحقیق می‌پردازد و اطلاعات و یافته‌های موجود در این زمینه را بررسی می‌کند. این بخش شامل مرور مطالعات داخلی و خارجی است که با هدف شناسایی شکاف‌های پژوهشی تدوین شده است. بررسی این پیشینه‌ها به درک بهتر از وضعیت کنونی دانش و مسیرهای آتی تحقیق کمک می‌کند.

   1-4-2. مطالعات داخلی

مطالعات داخلی به مرور تحقیقات انجام‌شده در داخل کشور می‌پردازد که به موضوع پژوهش مرتبط هستند. این بخش با هدف شناسایی دستاوردها و روندهای تحقیقاتی ملی تدوین شده است تا نقش پژوهش حاضر در تکمیل دانش موجود روشن شود.

• (عبداله زاده و همکاران, 1400) در پژوهشی، با عنوان «راهبردهای امن‌سازی بیمارستان‌های موجود در کلان‌شهرها در شرایط بحران با رویکرد پدافند غیرعامل»، راهبردهای مختلفی را در هشت حوزه (دفاعی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، قانونی و زیست‌محیطی) جهت امن‌سازی بیمارستان‌های کلان‌شهرها در شرایط بحران تدوین و اولویت‌بندی کردند.

• این پژوهش منتج به ارائه ۳۸ راهبرد جامع امن‌سازی با رویکرد پدافند غیرعامل، جهت ارتقاء امنیت بیمارستان‌های کلان‌شهرها در شرایط بحرانی گردید. این راهبردها در هشت حوزه کلیدی شامل دفاعی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، قانونی و زیست‌محیطی دسته‌بندی شده‌اند. راهکارهای ارائه شده در این پژوهش، ماهیتی کلی و قابل تعمیم داشته و به عنوان دستورالعمل‌های راهبردی، قابلیت بهره‌گیری در طیف وسیعی از بیمارستان‌ها را دارا می‌باشند.

• (حق لسان, 1401) در پژوهشی، با عنوان «ارزیابی ریسک مراکز درمانی در مقابل تهدیدات انسان‌ساخت (نمونه موردی: بیمارستان فیروزگر تهران)»، با ارزیابی ریسک بخش‌های کلیدی بیمارستان فیروزگر نشان داد که بخش جراحی، اتاق‌های عمل، اورژانس، بخش رایانه، بخش حراست و انتظامات، تأسیسات برقی و مکانیکی، انبارها و ورودی و خروجی‌ها از بیشترین ریسک و آسیب‌پذیری در برابر تهدیداتی چون خرابکاری، بمباران هوایی و موشکباران، حملات سایبری و عملیات تروریستی برخوردار هستند و در پایان، راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری و ریسک ارائه شد.

• این پژوهش که بر روش ارزیابی ریسک استوار است، رویکرد کلی‌نگرانه‌ دارد و دامنه وسیعی از تهدیدات و بخش‌های بیمارستان را در نظر می‌گیرد، در حالی که پژوهش حاضر به‌طور مشخص بر آسیب‌پذیری معماری و ارائه راهکارهای معماری‌محور متمرکز است و تهدید حمله هوایی را به‌صورت دقیق بررسی می‌کند.

• (اسماعیل زاده, 1400) در پژوهشی، با عنوان «ارائه راهکارهای پدافند غیرعامل در معماری مراکز درمانی (نمونه موردی: مرکز آموزشی درمانی شهید بهشتی قم)»، با بررسی بر روی مرکز آموزشی درمانی شهید بهشتی قم نشان دادند که این بیمارستان از نظر فرم ساختمان، مکانیابی، انبارهای اضطراری، دسترسی‌ها و همجواری با فضاهای عمومی با اصول پدافند غیرعامل همخوانی دارد، اما از نظر نما، پناهگاه امن، استتار و اختفا، طراحی فضای سبز و شاخص‌های ایمنی نیاز به بهبود و هماهنگی با اصول پدافند غیرعامل دارد.

• این پژوهش کیفی بوده و با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع اسنادی و مشاهدات، راهکارهای پدافند غیرعامل را برای مرکز آموزشی درمانی شهید بهشتی قم ارائه می‌دهد.

• (موسوی و همکاران, 1399) در پژوهشی با عنوان «شناسایی تهدیدات و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری با رویکرد پدافند غیرعامل»، با بررسی برخی از دارایی های کلیدی شهر بندرعباس شامل فرودگاه، تصفیه خانه، ایستگاه راه آهن، پالایشگاه نفت، نیروگاه برق و اسکله شهید رجایی نشان دادند اولا به ترتیب تهدیدات موشکی (هوایی و دریایی)، سایبری، تحریم اقتصادی، جاسوسی و نفوذ انسانی، بمب های الکترومغناطیسی و حملات زیستی محتمل ترین تهدیدات علیه این دارایی هستند و ثانیا به ترتیب آسیب پذیری این دارایی ها در برابر تهاجم موشکی(هوایی و دریایی)، حملات سایبری، بمب های الکترومغناطیسی، جاسوسی، تحریم اقتصادی و حملات زیستی  بیشترین اهمیت را دارد. در نهایت راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری این زیرساخت‌های شهری ارائه کرده است.

• این پژوهش از یک روش ارزیابی ریسک ساختارمند بهره می‌برد. در این رویکرد، تهدیدات ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه‌ای شناسایی می‌شوند. سپس، برای ارزیابی دقیق و کمی ریسک‌ها، از تکنیک FEMA به همراه فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با نظر خبرگان استفاده می‌گردد. پژوهش درک مناسبی از آسیب‌پذیری‌ها فراهم می‌آورد و همچنین روش شناسی ارزیابی ریسک را به نمایش می‌گذارد.

• (موسوی و همکاران, 1399) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی ریسک دارایی‌های کلیدی شهر بندرعباس با رویکرد پدافند غیرعامل»، با کمک روش ارزیابی ریسک FEMA و بررسی بر روی شش زیرساخت حیاتی شهر بندرعباس شامل پالایشگاه نفت، تصفیه‌خانه، نیروگاه برق، راه‌آهن، فرودگاه و بندر شهید رجایی نشان دادند که پالایشگاه نفت بندر عباس بیشترین ریسک را دارد و بعد از آن به ترتیب تصفیه خانه آب بندرعباس و نیروگاه برق بندر عباس محتمل بیشترین ریسک هستند.
• (عطائی کاریزی و نوحی بزنجانی، 1399) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی طراحی معماری مدارس با رویکرد پدافند غیرعامل (نمونه موردی: مدرسه متوسطه امام حسین (ع) شهر مشهد)»، با بررسی نقاط قوت و ضعف طراحی معماری مدرسه‌ای در منطقه ثامن مشهد از منظر پدافند غیرعامل نشان دادند که رعایت الزامات پدافند غیرعامل در طراحی محوطه، حجم ساختمان، و فضاهای امن و پناهگاه می‌تواند ضمن ایجاد آمادگی در مواقع بحران، به افزایش سطح ایمنی دانش‌آموزان و کاهش خسارات ساختمان در برابر تهدیدات نظامی کمک کند. این پژوهش همچنین به ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت معماری این مدرسه از دیدگاه پدافند غیرعامل پرداخته است.

• پژوهش حاضر با رویکردی کیفی به واکاوی نقاط قوت و ضعف طراحی معماری مدرسه‌ای در منطقه‌ی ثامن مشهد می‌پردازد، و توجه ویژه‌ای به ملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی محوطه، حجم ساختمان و فضاهای امن معطوف می‌دارد. این پژوهش، با تمرکز تخصصی بر راهکارهای معماری، تلاش دارد تا زمینه‌های بهبود را شناسایی نماید و در نهایت مجموعه‌ای از راهکارها را ارائه دهد. با این حال، به دلیل فقدان رویکرد کمی در ارزیابی و اولویت‌بندی، راهکارهای پیشنهادی فاقد ترتیب اولویت‌بندی اجرایی هستند.

• (خضری، 1397) در پژوهشی مروری، با عنوان «ملاحظات طراحی فرم بیمارستان از منظر پدافند غیرعامل» با بررسی مطالعات کتابخانه‌ای و مرور تحقیقات گذشته، مباحث مربوط به جزییات طراحی فرم بیمارستان ها بر اساس اصول پدافند غیرعامل را مورد بحث قرار میدهد. این پژوهش تأکید دارد که با انتخاب فرم‌های مناسب و استفاده از روش‌های طراحی بهینه، می‌توان ایمنی و پایداری ساختمان‌های درمانی را در برابر تهدیدات افزایش داد و به کاهش تلفات و خسارات در زمان بحران کمک کرد.
• (اصلانی گهر و ثقفی اصل، 1397) در پژوهشی با عنوان «ارائه‌ی مدل مهندسی ارزش به منظور بهینه سازی راهکارهای معماری کاهش آسیب پذیری محوطه ساختمانهای اداری حیاتی در مقابل تهدیدات تروریستی» با تمرکز بر ارزیابی اثربخشی راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری در مقایسه با هزینه‌های اجرایی آن‌ها، به تحلیل راهکارهایی در محوطه این ساختمان‌ها پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که کنترل ورودی‌ها و استقرار گیت‌های نگهبانی از جمله مهم‌ترین اقدامات برای کاهش آسیب‌پذیری محسوب می‌شود.
• (اصلانی گهر و ثقفی اصل،1398) در پژوهشی با عنوان « مدل اولویت بندی معیارهای معماری بمنظور ارزیابی آسیب پذیری ساختمانهای اداری حیاتی بر اساس تلفیق روش دیمتل و تحلیل شبکه در مقابل تهدید انفجار خارجی»، با در نظر گرفتن انفجار تروریستی بعنوان تهدید مبنا، ده معیار معماری را بعنوان ارزیابی آسیب پذیری ساختمان های اداری مورد تحلیل قرار دادند . نتایج بدست آمده این پژوهش نشان داد به ترتیب معیارهای "جنس نمای ساختمان"، "نحوه پیکربندی ساختمان" و هچنین "نسبت ارتفاع به عرض ساختمان"، مهم ترین معیارها هستند.
• (مومنی و همکاران، 1396) در پژوهشی با عنوان «بازشناسی اصول پدافند غیرعامل در طراحی معماری بیمارستان گنجویان دزفول»، پس از استخراج معیارهای مکان یابی و طراحی معماری بیمارستان ها بر اساس ملاحظات پدافند غیرعامل و بررسی آن ها در بیمارستان گنجویان دزفول نشان دادند که بیمارستان از نظر مکان یابی در شرایط خوبی قرار دارد و تنها مساله فاصله زیاد آن از مراکز آتش نشانی است. همچنین مهم ترین مساله در طراحی معماری این بیمارستان تجمیع فضاهای مختلف در کنار یکدیگر است. و در نهایت برای این مشکلات راهکارهایی جهت بهبود پیشنهاد دادند.
• (موسوی و همکاران، 1397) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی در برابر تهدیدات انسان‌ساخت (نمونه موردی: فرودگاه‌های بین‌المللی غیرنظامی)»، با کمک روش AHP-FEMA به بررسی میزان آسیب پذیری 15 دارایی کلیدی در فرودگاه‌های غیرنظامی در برابر 4 دسته مختلف تهدیدات انسان ساخت پرداختند و ضمن تعیین مهم‌ترین تهدید بر هر دارایی، راهکارهای مؤثری برای کاهش آسیب‌پذیری هر دارایی ارائه دادند.
• (کاملی و همکاران، 1397) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی و طبقه‌بندی زیرساخت‌های بیمارستانی در مراکز شهری با تأکید بر پدافند غیرعامل (مورد: بیمارستان شهید بهشتی شهر قم)»، با کمک روش ماتریس تهدید-دارایی به بررسی دارایی های هر طبقه از بیمارستان شهید بهشتی در برابر تهدیدات انسان ساخت پرداختند و نشان دادند که طبقه زیرزمین که شامل فضاهای انبار، موتورخانه، منبع آب و هواساز است، در معرض بیشترین خطر قرار دارد و نیازمند حفاظت بیشتری است. طبقه همکف در رتبه دوم از نظر میزان تهدیدات قرار گرفته و طبقات دیگر در رتبه‌های پایین‌تر از نظر خطر قرار دارند.
• (کاملی و همکاران، ۱۳۹۷) در پژوهشی با عنوان «آسیب‌شناسی تهدیدات بیمارستان‌های شهری از منظر پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر قم)» با بررسی بیمارستان‌های شهر قم، به ارزیابی میزان انواع تهدیدات بر روی هر یک از دارایی های بیمارستان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که بخش زایمان و اعمال جراحی بیشترین اهمیت را در برابر تهدیدات دارند، در حالی که بخش غذاخوری کمترین امتیاز را به خود اختصاص داد و اهمیت کمتری در قبال تهدید پیش روی خود دارد.
• (ملکی و محلی، ۱۳۹۶) در پژوهشی با عنوان «بررسی و تحلیل آسیب‌پذیری سازه‌ای بیمارستان‌ها از منظر تمهیدات پدافند غیرعامل با استفاده از تکنیک FAHP (نمونه موردی: شهر دزفول)» با بررسی سه بیمارستان در شهر دزفول نشان دادند که بیمارستان افشار بیشترین میزان آسیب‌پذیری سازه‌ای را دارد، بعد از آن بیمارستان آیت‌الله نبوی در رتبه دوم و بیمارستان گنجویان با کمترین میزان آسیب‌پذیری سازه‌ای در رتبه بعدی قرار دارد.

• در این پژوهش از معیارهای تعداد طبقات، عمر بنا، نوع اسکلت و جنس مصالح برای ارزیابی آسیب پذیری سازه ای استفاده شد.

• (سلطانی و همکاران، 2017) در پژوهشی با عنوان «تحلیل و ارزیابی ریسک زیرساخت‌های منطقه‌ای از منظر پدافند غیرعامل (نمونه موردی: منطقه صنعتی پارس یک جنوبی)» با کمک روش ارزیابی ریسک FEMA، میزان ریسک زیرساخت‌های مختلف منطقه صنعتی پارس جنوبی در مواجهه با انواع تهدیدات مورد بررسی و تحلیل قرار دادند و نشان دادند زیرساخت ارتباطات در برابر بمب‌های الکترومغناطیسی بیشترین ریسک را دارد و پس از آن تأسیسات نفت و گاز در برابر تهدیدات بمب‌گذاری محتمل بیشترین ریسک است، در نهایت راهکارهایی برای کاهش آسیب پذیری و ریسک هر زیرساخت را بیان کردند.
• (فیضی و همکاران، 2016) در پژوهشی با عنوان «ارزیابی و اولویت‌بندی تهدیدات انسان‌ساز خصمانه در ایستگاه‌های تشکیلاتی راه‌آهن با رویکرد پدافند غیرعامل»، انواع تهدیدات انسان‌ساز را برای هر یک از دارایی های اصلی ایستگاه های راه آهن بصورت مجزا اولویت‌بندی کردند و نشان دادند که تهدیدات بمب گذاری و خرابکاری فیزیکی اصلی ترین تهدید برای کل فضای ایستگاه تشکیلاتی راه آهن است. با دقت در این مقاله میتوان دریافت که مخازن سوخت در برابر تهدیدات نظامی-هوایی بیشترین اهمیت را برای ارائه راهکای بهبود دارند.
• (فیروزی و همکاران، ۱۳۹۵) در پژوهشی با عنوان « سنجس میزان آسیب پذیری کاربری های ویژه از منظر پدافند غیرعامل در کلان شهر اهواز (نمونه موردی: کاربری بهداشتی درمانی)»، با بررسی بیمارستان‌های شهر اهواز نشان دادند که میزان آسیب‌پذیری سازه‌ای این بیمارستان‌ها به طور متوسط 0.269 بوده است. بیمارستان‌های منطقه چهار با امتیاز 0.284 بیشترین آسیب‌پذیری و مناطق یک و شش با امتیاز 0.257 کمترین آسیب‌پذیری را داشته‌اند. نتایج کلی نشان می‌دهد که تفاوت چندانی در میزان آسیب‌پذیری بیمارستان‌های مناطق مختلف اهواز وجود ندارد و همه آنها در بازه کم آسیب‌پذیری (0.200 - 0.350) قرار دارند.
• در یک پژوهش مروری با عنوان «مکانیابی بیمارستان با رویکرد پدافند غیرعامل» (فردوسی و همکاران، 1394)، تأکید شده است که مکان‌یابی بیمارستان‌ها باید بر اساس سه اصل کلیدی ایمنی، سازگاری و کارایی انجام شود. در ادامه، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر فرآیند مکان‌یابی بیمارستان‌ها مورد بررسی و تبیین قرار گرفته‌اند.
• در پژوهشی با عنوان «بررسی طراحی لایه بندی دفاعی محوطه ساختمان های بلندمرتبه اداری»، (نخعی و همکاران، ۱۳۹۵) ، طراحیی لایه‌بندی دفاعی ساختمان‌های بلند مرتبه اداری مورد تحلیل قرار گرفته است. در این مطالعه، ابتدا تهدیدات اصلی از جمله حملات تروریستی، بمباران هوایی و اغتشاشات به عنوان مهم‌ترین مخاطرات این ساختمان ها شناسایی شده‌اند. سپس، اولویت‌بندی سه لایه دفاعی این ساختمان‌ها در برابر تهدیدات انجام شد. بر اساس نتایج، لایه اول دفاعی، یعنی فضای خارجی، از بالاترین اولویت برخوردار است و پس از آن دو لایه دیگر، شامل فضای محوطه و خود ساختمان، قرار می‌گیرند. در ادامه، راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری محوطه این ساختمان‌ها ارائه شده است.
• (مشهدی و امینی ورکی، ۱۳۹۴) در پژوهشی با عنوان «تدوین و ارائه الگوی ارزیابی تهدیدات، آسیب‌پذیری و تحلیل خطرپذیری زیرساخت‌های حیاتی با تأکید بر پدافند غیرعامل» با هدف دستیابی به چارچوبی مناسب برای ارزیابی تهدیدات و تحلیل خطرپذیری زیرساخت‌های حیاتی، یک الگوی کمی ارائه میدهد. این الگو مشابه ارزیابی ریسک FEMA ، ریسک را در حاصلضرب سه مولفه ی ارزش دارایی، تهدید و آسیب پذیری تعریف میکند ولی ادعا میکند که نسبت به روش FEMA اولا متناسب با شرایط کشور ایران است و ثانیا سطح وسیعی از تهدیدات را در نظر میگیرد.
• در پژوهشی (تقوائی و همکاران، 1394) با عنوان «ملاحظات معماری ساختمان کنترل ایستگاه های تلمبه خانه نفتی با رویکرد  پدافند غیرعامل»، ابتدا به شناسایی مهم‌ترین شاخص‌های تأثیرگذار در طراحی معماری ساختمان کنترل پرداخته شده و سپس ملاحظات مرتبط با هر یک از این شاخص‌ها همراه با درجه اهمیت آنها ارائه گردیده است.
• (حسینی و همکاران، 1393) در پژوهشی با عنوان «آسیب‌شناسی بیمارستان‌های شهر مشهد با تأکید بر پدافند غیرعامل؛ مطالعه موردی: بیمارستان‌های رضوی و امام رضا (ع)» با بررسی نحوه مکان گزینی و طراحی معماری دو بیمارستان اصلی شهر مشهد نشان دادند که بیمارستان رضوی در بخش طراحی به دلیل تجمیع اکثر بخش‌ها در یک ساختمان دارای نقطه ضعف است، اما از لحاظ سیستم اطفاء حریق هوشمند، امدادرسانی هوایی، دسترسی به شبکه‌های ارتباطی، فضای باز و پارکینگ در وضعیت مناسبی قرار دارد. بیمارستان امام رضا نیز به لحاظ پراکندگی بخش‌ها، دسترسی به مترو و ایستگاه‌های آتش‌نشانی و امدادرسانی هوایی در وضعیت مطلوبی است؛ اما به دلیل عدم وجود سیستم اطفاء حریق هوشمند، نبود فضای باز کافی، پارکینگ و محدودیت در دسترسی به شریان‌های ارتباطی اصلی، از نظر پدافند غیرعامل وضعیت مناسبی ندارد. در پایان مقاله پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت مراکز موجود و طراحی مراکز درمانی جدید ارائه شده است.
• (جلالی فراهانی و عراقی زاده، 1392) در پژوهشی مروری با عنوان «تبیین جایگاه طراحی معماری در تامین اهداف پدافند غیرعامل ساختمان» ، به معرفی رابطه میان مولفه های معماری ساختمان ها و مقوله انفجار و پیامدهای ناشی از آن (موج، ترکش و ...) می پردازد و نتیجه میگیرد رعایت معیارهایی نظیر فرم خارجی بنا، جداسازی سازه ای با استفاده از درز انقطاع، فضاهای امن زیرزمینی و درون ساختمانی از جمله مواردی هستند که پایداری ساختمان هایی را که در معرض اصابت مستقیم سلاح ها نیستند، به نحو چشمگیری افزایش میدهد.
• در پژوهشی با عنوان « بررسی و معرفی ساختار فضایی معماری و بیمارستان های صحرایی» که توسط (میرزایی و همکاران، ۱۳۹۲) انجام شده است، ساختار فضایی معماری بیمارستان‌های صحرایی سیار و امن(زیرزمینی) معماری در شرایط بحرانی مورد تحلیل قرار گرفته است. این مطالعه به شناسایی و تبیین مهم‌ترین الزامات معماری تأثیرگذار بر ساختار فضایی بیمارستان‌های صحرایی از منظر پدافند غیرعامل پرداخته و راهکارهای مرتبط را ارائه می‌دهد.

• در پژوهشی که توسط (اسماعیلی شاهرخت و تقوایی، ۱۳۹۰) با عنوان « ارزیابی آسیب پذیری شهر با رویکرد پدافند غیرعامل با استفاده از روش روش دلفی، نمونه موردی: شهر بیرجند» انجام شد، آسیب‌پذیری شهر بیرجند از منظر پدافند غیرعامل با بررسی بیست عنصر کلیدی مورد تحلیل قرار گرفت. این مطالعه، پهنه‌بندی آسیب‌پذیری شهر را ارائه داده و در نهایت، راهکارهایی عملیاتی برای کاهش خسارت‌های ناشی از حملات نظامی پیشنهاد کرده است.

• عناصر بیست‌گانه‌ی مورد بررسی در این پژوهش در پنج دسته کلی شامل شریان‌های حیاتی، مراکز مدیریت بحران، مراکز نظامی و انتظامی، تجهیزات شهری، و مراکز پشتیبانی دسته‌بندی شده‌اند. این طبقه‌بندی، چارچوبی جامع برای تحلیل آسیب‌پذیری شهری با تأکید بر پدافند غیرعامل فراهم آورده است.
• در این میان، بیمارستان‌ها به‌عنوان بخشی از مراکز مدیریت بحران در نظر گرفته شده‌اند. تحلیل‌ها نشان داد که بیمارستان‌های شهر بیرجند از میان بیست عنصر بررسی‌شده، در رتبه پنجم قرار دارند و جزو 25 درصد اول عناصر آسیب‌پذیر محسوب می‌شوند. این یافته حاکی از آسیب‌پذیری بالای بیمارستان‌های این شهر در برابر تهدیدات نظامی است و لزوم تقویت زیرساخت‌های این مراکز را برجسته می‌کند.

• (فرزام شاد، ۱۳۸۹) در پژوهشی مروری با عنوان «ملاحظات طراحی محوطه ها از منظر پدافند غیرعامل»، برخی از مهم ترین معیارهای طراحی معماری برای محوطه ها از منظرپدافند غیرعامل را ارائه میکند.

   1-4-3. مطالعات خارجی

مطالعات خارجی به بررسی تحقیقات و دستاوردهای علمی در سطح بین‌المللی می‌پردازد که به موضوع پژوهش مرتبط هستند. این بخش با هدف شناخت گستره دانش جهانی و مقایسه آن با یافته‌های داخلی برای ارائه تصویری جامع‌تر از موضوع تدوین شده است.

• (کانگ[1] و همکاران، ۲۰۱۹) در پژوهشی با عنوان «توسعه مدل ارزیابی آسیب‌پذیری تروریسم انفجاری در ساختمان‌های چندمنظوره[2]»، مدلی برای ارزیابی آسیب‌پذیری ساختمان‌های چندمنظوره در برابر حملات تروریستی ارائه کردند. این مدل بر اساس تحلیل عناصر مختلف طراحی معماری و ساختاری ساختمان‌ها در سه لایه دفاعی برای مقابله با تهدیدات بمب‌گذاری توسعه یافته است. در ادامه دو ساختمان چندمنظوره به‌عنوان مطالعه موردی مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاداتی کاربردی برای بهبود طراحی و کاهش آسیب‌پذیری آن ها ارائه شده است.

• این پژوهش به عنوان زیربنایی ارزشمند برای پژوهش حاضر است. روش استفاده در این پژوهش، با بهره‌گیری از رویکردی ترکیبی و در عین حال ساده، پتانسیل مناسبی برای دستیابی به نتایج مناسب و قابل اتکا دارد. مزیت کلیدی این روش، توجه همزمان به شدت و اهمیت آسیب‌پذیری ها است که بستر مناسبی برای ارائه‌ی راهکارهای اولویت‌بندی‌شده فراهم می‌آورد. علاوه بر این، تناسب این روش با ماهیت راهکارهای معماری‌محور و توانایی آن در ارائه‌ی ارزیابی جامع از ابعاد مختلف ساختمان، محوطه و حتی محیط پیرامونی، آن را به انتخابی ایده‌آل تبدیل می‌کند.

• در پژوهشی با عنوان «مدل ارزیابی آسیب‌پذیری برای طراحی مقرون‌به‌صرفه مقابله با تروریسم در ساختمان‌های بلند مرتبه[3]» (کانگ[4] و لی[5]، ۲۰۱۴) ، با هدف ارتقای حفاظت ساختمان‌های فوق بلند در برابر حملات تروریستی، به شناسایی و ارزیابی عناصر طراحی معماری پرداخته و مدلی برای ارزیابی آسیب‌پذیری ارائه کرده است. این مطالعه چهار لایه دفاعی و 27 عنصر طراحی را طبقه‌بندی کرد. سپس این عناصر در دو نمونه موردی A و B مورد بررسی و بحث قرار گرفتند.

   1-4-4. تحلیل پیشینه پژوهش ها و نتیجه گیری

مرور پیشینه پژوهش نشان می‌دهد که موضوع پدافند غیرعامل در معماری و شهرسازی، به ویژه در مراکز حساس مانند بیمارستان‌ها، مورد توجه پژوهشگران داخلی بوده و تحقیقات متنوعی در این زمینه انجام شده است. با مقایسه پژوهش حاضر با پیشینه پژوهش های مرتبط، می‌توان به نقاط اشتراک، افتراق، موارد مغفول مانده و نوآوری‌های پژوهش حاضر دست یافت:

1.نقاط اشتراک:

موضوع اصلی پدافند غیرعامل و کاهش آسیب‌پذیری است. بسیاری از مطالعات پیشین به طور خاص به بیمارستان‌ها به عنوان نمونه موردی پرداخته‌اند، و پژوهش حاضر نیز به طور متمرکز بر بیمارستان ولیعصر بیرجند تمرکز دارد. این نشان از اهمیت بالای بیمارستان‌ها در پدافند غیرعامل دارد. بعضی از مطالعات پیشین از روش‌های ارزیابی ریسک مانند FEMA و AHP استفاده کرده‌اند. پژوهش حاضر نیز از روش AHP به عنوان بخشی از روش‌شناسی خود بهره می‌برد. این نشان می‌دهد که روش‌های کمی و ارزیابی ریسک در این حوزه رایج و مورد استفاده هستند. هم مطالعات پیشین و هم پژوهش حاضر، در نهایت به دنبال ارائه راهکارها و پیشنهاداتی برای کاهش آسیب‌پذیری و ارتقای ایمنی هستند.

2. نقاط افتراق:

• دامنه و مقیاس پژوهش: دامنه مطالعات پیشین اغلب گسترده‌تر است. برخی به بررسی راهبردهای کلی امن‌سازی بیمارستان‌ها در کلان‌شهرها می‌پردازند (عبداله زاده و همکاران، 1400)، برخی دیگر به ارزیابی ریسک کلی مراکز درمانی در برابر تهدیدات انسان‌ساخت می‌پردازند (حق لسان، 1401)، و برخی به ارزیابی آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری می‌پردازند (موسوی و همکاران، 1399). در حالی که دامنه پایان نامه محدودتر و مشخص‌تر است. تمرکز آن بر یک بیمارستان خاص (بیمارستان ولیعصر بیرجند) و یک نوع تهدید مشخص (حمله هوایی) است. این تمرکز باعث می‌شود تا پایان نامه بتواند به عمق بیشتری در تحلیل آسیب‌پذیری‌ها و ارائه راهکارها بپردازد.
• رویکرد معماری‌محور: برخی از مطالعات پیشین به جنبه‌های معماری پدافند غیرعامل پرداخته‌اند (اسماعیل زاده، 1400؛ عطائی کاریزی و نوحی بزنجانی، 1399؛ خضری، 1397؛ جلالی فراهانی و عراقی زاده، 1392)، اما بسیاری دیگر رویکردی کلی‌تر داشته و به جنبه‌های مدیریتی، امنیتی، سازه‌ای یا زیرساختی می‌پردازند. پژوهش حاضر به طور صریح و متمرکز بر آسیب‌پذیری‌های معماری و ارائه راهکارهای معماری‌محور تاکید دارد. روش‌شناسی آن نیز بر ارزیابی عناصر معماری و ارائه راهکارهای معمارانه بنا شده است. این رویکرد تخصصی معماری، نقطه قوت و تمایز اصلی پایان نامه است.
• روش‌شناسی تفصیلی و کمی: مطالعات پیشین هم از روش‌های کیفی (توصیفی-تحلیلی) و هم از روش‌های کمی (ارزیابی ریسک، AHP، FEMA) استفاده کرده‌اند. پژوهش حاضر با استفاده از روش ترکیبی (کمی-کیفی) به صورت نظام‌مند، طراحی پرسشنامه AHP، تدوین طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای برای ارزیابی میدانی با زیرمعیارهای مشخص و روش ترکیب نتایج AHP و ارزیابی میدانی به صورت کمی، از رویکرد بسیار ساختاریافته بهره میگیرد. این سطح از تفصیل و کمّی‌سازی در روش‌شناسی، در مطالعات پیشین به این وضوح دیده نمی‌شود.
• تهدید مبنا: تهدیدات مورد بررسی در مطالعات پیشین متنوع است: تهدیدات انسان‌ساخت، تهدیدات تروریستی، تهدیدات سایبری، انفجار خارجی و ... ، در حالی که پژوهش حاضر به طور مشخص بر تهدید حمله هوایی تمرکز دارد. انتخاب یک تهدید مبنای مشخص، امکان تحلیل دقیق‌تر آسیب‌پذیری‌های مرتبط با آن تهدید و ارائه راهکارهای متناسب را فراهم می‌کند.

3. موارد مغفول مانده در پیشینه پژوهش (نسبت به روش‌شناسی پژوهش حاضر):

• ارزیابی تفصیلی معماری ساختمان و محوطه بیمارستان‌ها در برابر حمله هوایی: هیچ مطالعه‌ای به طور خاص بر ارزیابی تفصیلی و کمی آسیب‌پذیری‌های معماری ساختمان و محوطه بیمارستان‌ها در برابر تهدید حمله هوایی تمرکز نکرده است. این موضوع، به طور خاص در روش‌شناسی پایان نامه مورد تاکید قرار گرفته و به عنوان یک شکاف پژوهشی قابل توجه شناسایی شده است.
• اولویت‌بندی راهکارهای معماری: روش‌شناسی پژوهش حاضر به طور خاص به اولویت‌بندی راهکارهای معماری بر اساس میزان تاثیرگذاری آنها در کاهش آسیب‌پذیری تاکید دارد. در پیشینه پژوهش، برخی مطالعات راهکارهایی ارائه کرده‌اند، اما اولویت‌بندی آنها به این صورت نظام‌مند و کمی دیده نمیشود.

4. نوآوری‌های پژوهش حاضر:

• تمرکز تخصصی بر معماری و تهدید حمله هوایی: پایان نامه با تمرکز ویژه بر آسیب‌پذیری‌های معماری ساختمان و محوطه بیمارستان در برابر تهدید حمله هوایی، یک رویکرد تخصصی را ارائه می‌دهد. این تمرکز، پایان نامه را از مطالعات کلی‌تر پدافند غیرعامل و آسیب‌پذیری متمایز می‌کند.
• روش‌شناسی ترکیبی: روش‌شناسی پایان نامه با ترکیب روش‌های کمی (AHP، طیف لیکرت) و کیفی (مطالعات کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی) به صورت نظام‌مند و با جزئیات کامل، و با کمّی‌سازی داده‌های کیفی از طریق طیف لیکرت، یک روش‌شناسی نوآورانه حداقل در سطح ملی برای ارزیابی آسیب‌پذیری‌های معماری ارائه می‌دهد.
• ابزارهای دقیق ارزیابی (پرسشنامه AHP و طیف لیکرت مفصل): طراحی پرسشنامه AHP با مقایسات زوجی برای وزن‌دهی معیارها و تدوین طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای با زیرمعیارهایی برای ارزیابی میدانی، ابزارهای قابل اتکایی هستند که دقت و جامعیت ارزیابی را افزایش می‌دهند.
• اولویت‌بندی راهکارهای معماری بر اساس تاثیرگذاری: روش اولویت‌بندی راهکارهای معماری بر اساس میزان تاثیرگذاری آنها در کاهش آسیب‌پذیری، یک رویکرد کاربردی و نوآورانه است که به مدیران و طراحان در تصمیم‌گیری و تخصیص منابع کمک می‌کند.
• مطالعه موردی بیمارستان ولیعصر بیرجند: انتخاب بیمارستان ولیعصر بیرجند به عنوان مطالعه موردی، امکان بررسی عینی و دقیق آسیب‌پذیری‌های معماری در یک نمونه واقعی را فراهم می‌کند و یافته‌های پژوهش را کاربردی‌تر می‌سازد.

در مجموع پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی معماری‌محور، متمرکز بر تهدید حمله هوایی، و با استفاده از روش‌شناسی ترکیبی دقیق و کمی‌سازی شده، یک گام رو به جلو در حوزه پژوهش‌های پدافند غیرعامل در معماری بیمارستان‌ها برداشته است. نوآوری‌های روش‌شناسی و تمرکز تخصصی، آن را از مطالعات پیشین متمایز کرده آن را کاربردی میکند.

1-5. اهداف پژوهش

اهداف پژوهش که باید در راستای عنوان پژوهش باشند، به شرح زیر هستند:

   1-5-1. هدف اصلی

1. ارزیابی آسیب پذیری‌های ساختمان و محوطه بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) شهر بیرجند
2. ارائه راهکارهای اولویت بندی شده جهت کاهش آسیب پذیری ها

   1-5-2. اهداف فرعی

1. استخراج ضوابط معماری برای طراحی بیمارستان های مقاوم و ایمن در برابر تهدیدات انسان ساخت بر اساس پدافند غیرعامل
2. تحلیل تاریخچه تهدیدات انسان‌ساخت متعارف علیه بیمارستان‌ها و تعیین تهدید مبنای پژوهش.
3. تعیین و دسته‌بندی معیارهای ارزیابی آسیب‌پذیری‌های معماری بیمارستان‌ها در برابر تهدید مبنا.
4. وزن‌دهی معیارها با استفاده از روش مقایسات زوجی (AHP) با بهره گیری نظرات خبرگان.
5. ارزیابی کمی آسیب‌پذیری‌های معماری ساختمان و محوطه بیمارستان حضرت ولی‌عصر (عج) بیرجند
6. ترکیب نتایج و ارائه راهکارهای معماری برای کاهش آسیب‌پذیری‌های بیمارستان ولیعصر(عج) بیرجند.

1-6. سوالات پژوهش

   1-6-1. پرسش اصلی

1. آسیب‌پذیری‌های معماری محور بیمارستان حضرت ولی عصر (عج) بیرجند در برابر تهدید مبنا چگونه است؟
2. چه راهکارهای عملی و قابل اجرا میتوان برای کاهش آسیب پذیری های شناسایی شده به ترتیب اولویت ارائه داد؟

   1-6-2. پرسش های فرعی

1. اصول و ضوابط معماریِ طراحی بیمارستان‌های مقاوم در برابر تهدیدات انسان‌ساخت متعارف، مبتنی بر پدافند غیرعامل، کدامند؟
2. تاریخچه تهدیدات انسان‌ساخت علیه بیمارستان‌ها چگونه بوده است و بر این اساس، تهدید مبنای این پژوهش کدام است؟
3. معیارهای دسته بندی شده ارزیابی آسیب‌پذیری معماری بیمارستان‌ها در برابر تهدید مبنا کدامند؟
4. وزن هر یک از معیارهای ارزیابی آسیب‌پذیری معماری با استفاده از روش مقایسات زوجی ( روش AHP) و بر اساس نظر خبرگان، چه مقدار است؟
5. میزان آسیب‌پذیری‌های معماری ساختمان و محوطه بیمارستان حضرت ولیعصر (عج) بیرجند، بر مبنای معیارهای تعریف‌شده و مشاهدات میدانی، چقدر است؟
6. چه راهکارهای معماریِ اولویت‌بندی‌شده‌ای برای کاهش آسیب‌پذیری‌های شناسایی‌شده در بیمارستان حضرت ولیعصر (عج) بیرجند، قابل ارائه است؟

1-7. فرضیات پژوهش

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل آسیب‌پذیری‌های بیمارستان ولیعصر(عج) بیرجند در برابر تهدیدات انسان‌ساخت، ماهیت اکتشافی دارد و نیازی به فرضیات اولیه ندارد. در این نوع پژوهش، تمرکز بر کشف و توصیف دقیق مسئله است، نه اثبات یا رد فرضیه‌ای خاص. با استفاده از روش‌های کیفی و کمی، آسیب‌پذیری‌ها شناسایی و تحلیل می‌شوند تا در نهایت راهکارهای عملی برای کاهش آنها ارائه گردد. بنابراین، پژوهش با سوالات تحقیق هدایت شده و نتایج آن به‌طور مستقیم برای بهبود وضعیت موجود کاربردی خواهد بود.

1-8. قلمرو پژوهش

   1-8-1. قلمرو موضوعی

پژوهش به بررسی و تحلیل آسیب‌پذیری‌های معماری و محوطه بیمارستان‌ها در برابر تهدید مبنا که ماهیتی انسان‌ساخت دارد می‌پردازد این موضوع شامل تحلیل تهدیدات گذشته و انتخاب تهدید مبنا، شناسایی معیارهای ارزیابی معماری و ارائه راهکارهای معماری محور کاهش آسیب‌پذیری است.

   1-8-2. قلمرو مکانی

این پژوهش به‌طور خاص بیمارستان حضرت ولی‌عصر (عج) در شهر بیرجند را به‌عنوان مورد مطالعه بررسی می‌کند.

   1-8-3. قلمرو زمانی

پژوهش به تحلیل اطلاعات و تهدیدات گذشته بیمارستان‌ها و وضعیت کنونی بیمارستان حضرت ولی‌عصر (عج) می‌پردازد. همچنین راهکارهای ارائه‌شده برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها برای آینده نیز کاربرد خواهد داشت. بازه زمانی ارزیابی آسیب پذیری های معماری و محوطه بیمارستان مذکور سال  1403 و برای دوره 5 سال آینده است.

1-9. تعاریف مفاهیم و اصطلاحات

تهدید

امکان بالقوه یا بالفعل وقوع خطر برای فرد، جمع یا اموالی است که در آن زیست یا فعالیت می‌کنند. تهدیدات در صورت بروز، باعث خسارت جانی یا مالی به فرد یا جمع می‌شوند و در صورتی که از راه مناسب، به مقابله با آنها پرداخته شود احتمال بروز خطر کاهش می‌یابد یا منتفی می‌شود (میرزایی، سوادکوهی و حسینی، ۱۳۹۲).

انفجار

واکنشی است که در آن نرخ سوختن مواد با سرعتی به مراتب بیشتر از سرعت صـوت انجام میشود که در نتیجه آن گرادیان دما و فشار بسیار بالا ایجاد و موج شوک بلافاصله تولید و با سرعت بسیار زیاد منتشر میشود (دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان مبحث بیست و یکم، 1396).

بحران

پیشامدی است که به طور طبیعی و یا توسط بشر، به طور ناگهانی و گاهی فزاینده رخ می دهد و سبب ایجاد وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای ساختمان، تجهیزات، فرد، گروه و یا جامعه میشود که برطرف کردن آن نیازمند اقدامات اساسی و فوق العاده اسـت. بحـران معمولاً غیرقابل پیش بینی است اما معمولاً غیر منتظره بیست و یک وضعیت اضطراری و آنی است ولی ماندگار نمیباشد (دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان مبحث بیست و یکم، 1396).

پدافند غیرعامل

مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای که به کارگیری آنها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، ارتقاء پایداری ملی، تداوم فعالیتهای ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن میگردد (دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان مبحث بیست و یکم، 1396).

مجموعه‌ی زیستی

هر محل حضور انسان ها که قالب معماری و شهرسازی دارد و دارای محوطه‌ی باز میباشد (مانند مسکونی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، تجاری و خدماتی، درمانی، و…) (دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان مبحث بیست و یکم، 1396).

بیمارستان امن

بیمارستانی که بتواند در شرایط بحرانی، بدون آسیب دیدن و یا تخریب بر اثر انواع تهدیدات، به کار پذیرش و درمان مجروحین و بیماران ادامه دهد. در واقع بیمارستان امن نوعی پناهگاه درمانی است که شرایط بستری شدن و درمان را به دور از تهدیدات بیرونی در هنگام بحران امکان‌پذیر می‌سازد (میرزایی و همکاران، 1392).

آسیب پذیری

به خسارات ناشی از عناصر و پدیده‌های بالقوه یا بالفعل بحران‌زا نسبت به نیروهای انسانی، تجهیزات و تأسیسات در بازه شدت صفر تا صد گفته می‌شود (فیروزی و همکاران، 1395).

معماری

فن تنظیم و تنسیق فضا، ساماندهی فضا، معنی دادن به فضا، هنر و علم ایجاد و یا شکل‌دهی به فضاهای مورد نیاز تمامی فعالیت‌ها و حرکات انسانی، حیوانی و نباتی. معماری غیر از نمایش ساخت و پاسخ دادن به نیازها است (میرزایی و همکاران، 1392).

[1] kang

[2] Development of the vulnerability assessment model of explosive terrorism in multi-use buildings

[3] Vulnerability Assessment Model for Cost Efficient Anti-terrorism Design of Super High-Rise  Buildings

[4] kang

[5] Lee

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش 1

1-1. مقدمه      2

1-2. بیان مسئله 2

1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش    3

1-4. پیشینه پژوهش     4

1-4-1. مقدمه   4

1-4-2. مطالعات داخلی  4

1-4-3. مطالعات خارجی 11

1-4-4. تحلیل پیشینه پژوهش ها و نتیجه گیری   11

1-5. اهداف پژوهش       14

1-5-1. هدف اصلی       14

1-5-2. اهداف فرعی      14

1-6. سوالات پژوهش     14

1-6-1. پرسش اصلی      14

1-6-2. پرسش های فرعی         15

1-7. فرضیات پژوهش    15

1-8. قلمرو پژوهش       15

1-8-1. قلمرو موضوعی   15

1-8-2. قلمرو مکانی      15

1-8-3. قلمرو زمانی       16

1-9. تعاریف مفاهیم و اصطلاحات 16

فصل دوم: مبانی نظری و چارچوب مفهومی پژوهش 18

2-1. مقدمه      19

2-2.معرفی بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) شهر بیرجند     19

2-2-1. شناخت شهر بیرجند      19

2-2-2. شناخت بیمارستان ها     20

2-2-3. شناخت بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) شهر بیرجند         22

2-3. مبانی نظری پدافند غیرعامل در بیمارستان‌ها  25

2-3-1. مفاهیم امنیت و دفاع      25

2-3-2. تعریف پدافند و بیان انواع آن      26

2-3-3. تحولات تاریخی و تجربیات بین المللی در پدافند غیرعامل   27

2-3-3-1. تحولات تاریخی پدافند غیرعامل          27

2-3-3-2. تجربیات بین المللی در پدافند غیرعامل 29

2-3-4. جایگاه پدافند غیرعامل در نظام قوانین ایران         32

2-3-5. الزامات معماری در پدافند غیرعامل          36

2-3-6. اهداف پدافند غیرعامل در بیمارستان‌ها     37

2-4. شناخت تهدیدات متوجه بیمارستان‌ها و تعیین تهدید مبنا      39

2-4-1. تعریف تهدید و بیان انواع آن       39

2-4-2. دینامیک انفجار و اثرات آن بر ساختمان‌ها  42

2-4-3. انواع تهدیدات محتمل علیه جمهوری اسلامی ایران 45

2-4-4. مرور تاریخی حملات به بیمارستان ها       48

2-4-5. تعیین تهدید مبنای پژوهش        67

2-5. ضوابط بیمارستان ایمن در محیط پیرامونی    71

2-5-1. همجواری‌های مناسب و نامناسب  71

2-5-2. دسترسی‌ها و ارتباطات مناسب     72

2-6. ضوابط بیمارستان ایمن در محوطه    73

2-6-1. ورودی های محوطه       73

2-6-2. جانمایی ساختمان ها در محوطه   75

2-6-3. فضای پیرامونی ساختمان ها        75

2-6-4. مسیرها و معابر داخل محوطه      78

2-7. ضوابط بیمارستان ایمن در ساختمان 79

2-7-1. حجم و نمای ساختمان    79

2-7-2. ورودی های ساختمان     85

2-7-3. فضاهای داخلی ساختمان 86

2-7-4. عناصر ارتباطی در ساختمان        90

2-7-5. الزامات سازه ای  92

2-8. معیارهای ارزیابی آسیب پذیری معماری بیمارستان‌ها  93

2-8-1. تعریف آسیب پذیری      93

2-8-2. چارچوب جامع معیارهای ارزیابی آسیب پذیری های معماری          95

2-9. مدل مفهومی        101

2-10. جمع بندی         102

فصل سوم: روش‌شناسی پژوهش   103

3-1. مقدمه      104

3-2. نوع پژوهش          104

3-3. مراحل انجام پژوهش         105

3-3-1. مرحله اول: طراحی و تدوین ابزارهای پژوهش        105

3-3-2. مرحله دوم: جمع آوری داده ها    106

3-3-3. مرحله سوم: تحلیل داده ها         106

3-3-4. مرحله چهارم: تفسیر و ارائه راهکارها        106

3-4. معرفی ابزارهای جمع آوری داده ها   107

3-4-1. مطالعات کتابخانه ای و اسنادی    107

3-4-2. پرسشنامه مقایسات زوجی (AHP)  107

3-4-3. ارزیابی میدانی    108

3-5. جامعه و نمونه های آماری    122

3-5-1. جامعه آماری     123

3-5-2. روش نمونه‌گیری 123

3-5-3. حجم نمونه       124

3-5-4. ویژگی‌های نمونه 124

3-6. روایی و پایایی ابزارها          125

3-6-1. روایی    125

3-6-2. پایایی    125

3-7. روش تحلیل داده‌ها 126

3-7-1. تحلیل پرسشنامه های مقایسات زوجی (AHP)        126

3-7-2. تحلیل ارزیابی میدانی     126

3-7-3. ترکیب نتایج، محاسبه آسیب پذیری ها و ارائه راهکارهای بهینه       127

3-8. جمع‌بندی  128

فصل چهارم: تحلیل و تفسیر یافته‌ها        129

4-1. مقدمه      130

4-2. نتایج وزن معیارها براساس پرسشنامه 130

4-2-1. مقدمه   130

4-2-2. بیان پاسخ های خبرگان  130

4-2-3. نتایج تحلیل وزن‌ ها با نرم‌افزار Expert Choice 11   133

4-2-4. بررسی نرخ ناسازگاری پاسخ خبرگان        134

4-2-5. نتیجه نهایی      135

4-3. نتایج آسیب‌پذیری‌ها بر اساس ارزیابی میدانی 136

4-3-1. آسیب پذیری زیرمعیار های محیط پیرامونی         136

4-3-2. آسیب پذیری زیرمعیار های محوطه         141

4-3-3. آسیب پذیری زیرمعیار های ساختمان       149

4-3-4. جمع بندی آسیب پذیری زیرمعیارها        158

4-5. تحلیل و تفسیر آسیب‌‌پذیری‌ها        160

4-5- 1. میزان آسیب پذیری محیط پیرامونی و تفسیر آن   160

4-5-2. میزان آسیب پذیری محوطه و تفسیر آن   165

4-5-3. میزان آسیب پذیری ساختمان اصلی و تفسیر آن    170

4-5-4. میزان آسیب پذیری کلی بیمارستان         175

4-5-5. اولویت بندی آسیب پذیری‌ها در هر موقعیت         175

4-5-6. جمع بندی و نتیجه گیری          180

4-6. ارائه راهکارها         183

4-6-1. ارائه راهکارها در ساختمان اصلی بیمارستان          183

4-6-2. ارائه راهکارها در محوطه بیمارستان          186

4-6-3. جمع بندی       190

4-7. جمع بندی 190

فصل پنجم: نتیجه گیری 193

5-1. مقدمه      194

5-2. خلاصه پژوهش      194

5-3. بحث و تفسیر نتایج 195

5-4. خلاصه راهکارها     197

5-4-1. راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری ساختمان اصلی     197

5-4-2. راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری محوطه بیمارستان  198

5-5. پاسخ به پرسش های پژوهش          200

5-5-1. پاسخ به پرسش‌های فرعی          201

5-5-2. پاسخ به پرسش‌های اصلی 205

5-6. محدودیت های پژوهش      207

5-7. نتیجه گیری نهایی  207

5-8. پیشنهادها برای تحقیقات آینده       208

منابع    209

منابع فارسی      210

منابع انگلیسی    214

وبسایت اینترنتی 214

پیوست الف       217

پیوست ب        225

فهرست جدول ها

جدول 2- 1- سطوح بیمارستان بر اساس تخت      21

جدول 2- 2- ابعاد مختلف تهدیدات علیه جمهوری اسلامی ایران     47

جدول 2- 3- حملات اخیر به بیمارستان‌ها 68

جدول 2- 4- حداقل فاصله مراکز درمانی از همسایگی هایی با کاربری نامناسب        72

جدول 2- 5- انواع الگوهای فرم بیمارستان (حسینی و همکاران، 1392)      83

جدول 2- 6- معیارها و زیرمعیارها جهت ارزیابی آسیب پذیری‌ها     100

جدول 3- 1-طیف لیکرت زیرمعیار دسترسی روان و ارتباط مستقیم با شریان‌های اصلی         109

جدول 3- 2-طیف لیکرت زیرمعیار دسترسی آسان به حمل‌ونقل عمومی و امکان تخلیه اضطراری          109

جدول 3- 3- طیف لیکرت زیرمعیار تفکیک مسیرهای پیاده از سواره با جدول‌گذاری و اختلاف سطح    109

جدول 3- 4- طیف لیکرت زیرمعیار عرض کافی پیاده‌روهای پیرامون سایت   110

جدول 3- 5- طیف لیکرت زیرمعیار مبلمان شهری مقاوم (نیمکت، سطل زباله، چراغ‌برق) و حائل‌های طبیعی 110

جدول 3- 6- طیف لیکرت زیرمعیار عدم استقرار بیمارستان در مجاورت مراکز حساس نظامی و دولتی   111

جدول 3- 7-طیف لیکرت زیرمعیار مجاورت با فضاهای باز شهری (پارک‌ها) برای تخلیه اضطراری          111

جدول 3- 8-طیف لیکرت زیرمعیار نزدیکی مناسب به ایستگاه آتش‌نشانی برای واکنش سریع  112

جدول 3- 9- طیف لیکرت زیرمعیار دوری ورودی‌های بیمارستان از بافت بسیار متراکم جمعیتی          112

جدول 3- 10- طیف لیکرت زیرمعیار توزیع ساختمان‌ها بصورت غیرمتمرکز در محوطه          112

جدول 3- 11-طیف لیکرت زیرمعیار فاصله ایمن ساختمان‌ از مرزهای محوطه          113

جدول 3- 12-طیف لیکرت زیرمعیار محصورسازی محوطه با دیوارهای مقاوم و ایمن   113

جدول 3- 13-طیف لیکرت زیرمعیار وجود حداقل سه ورودی مجزا (اصلی، اورژانس، اضطراری)          114

جدول 3- 14-طیف لیکرت زیرمعیار ورودی‌های استاندارد و تفکیک مسیرهای تردد   114

جدول 3- 15-طیف لیکرت زیرمعیار رعایت حریم آوار از ساختمان ها          114

جدول 3- 16-طیف لیکرت زیرمعیار مسیرهای دسترسی متنوع و مجزا        115

جدول 3- 17-طیف لیکرت زیرمعیار استفاده از مبلمان ایمن در حاشیه مسیرها        115

جدول 3- 18-طیف لیکرت زیرمعیار ایمنی و تفکیک مسیرهای پیاده و سواره 116

جدول 3- 19-طیف لیکرت زیرمعیار تأمین فضای باز چندمنظوره     116

جدول 3- 20-طیف لیکرت زیرمعیار پارکینگ‌های ایمن و چندمنظوره         117

جدول 3- 21-طیف لیکرت زیرمعیار هلی‌پد ایمن و قابل دسترس در داخل محوطه    117

جدول 3- 22-طیف لیکرت زیرمعیار ساختمان‌های کم‌ارتفاع با گسترش افقی 117

جدول 3- 23-طیف لیکرت زیرمعیار فرم آیرودینامیک با حداقل‌ تورفتگی‌ها و برآمدگی‌ها       118

جدول 3- 24-طیف لیکرت زیرمعیار استفاده از مصالح مقاوم در نما  118

جدول 3- 25-طیف لیکرت زیرمعیار استفاده از پنجره‌های مقاوم      119

جدول 3- 26-طیف لیکرت زیرمعیار استقرار تجهیزات اضطراری در مرکز یا زیرزمین   119

جدول 3- 27-طیف لیکرت زیرمعیار پیش بینی فضاهای امن داخلی در هر طبقه       120

جدول 3- 28-طیف لیکرت زیرمعیار استقرار بخش‌های حیاتی بیمارستان در مرکز ساختمان   120

جدول 3- 29-طیف لیکرت زیرمعیار ورودی های ایمن و تفکیک شده         120

جدول 3- 30-طیف لیکرت زیرمعیار راهروهای عریض و ایمن         121

جدول 3- 31-طیف لیکرت زیرمعیار اجتناب از راهروهای مستقیم و طولانی  121

جدول 3- 32-طیف لیکرت زیرمعیار راه‌پله‌های فرار ایمن    122

جدول 3- 33-طیف لیکرت زیرمعیار آسانسورهای ایمن با برق اضطراری       122

جدول 4- 1- پاسخ های خبرگان در پرسشنامه (مقایسات زوجی).........................................        132

جدول 4- 2- نتایج وزن معیارها بر اساس پاسخ خبرگان     134

جدول 4- 3-نرخ ناسازگاری پاسخ های هر خبره    135

جدول 4- 4-نتایج نهایی وزن معیارها در هر موقعیت         135

جدول 4- 5- جمع بندی آسیب پذیری زیرمعیارها  158

جدول 4- 6- جمع بندی میزان آسیب پذیری معیارها        160

جدول 4- 7- آسیب پذیری موقعیت محیط پیرامونی         161

جدول 4- 8-آسیب پذیری محوطه          165

جدول 4- 9-آسیب پذیری ساختمان اصلی 170

جدول 4- 10- آسیب پذیری های نسبی زیرمعیارها در ساختمان اصلی        176

جدول 4- 11-آسیب پذیری های نسبی زیرمعیارها در محوطه        177

جدول 4- 12- آسیب پذیری های نسبی زیرمعیارها در محیط پیرامونی       179

جدول 4- 13- جدول کلی تحلیل آسیب پذیری‌ها  180

جدول 4- 14-اولویت بندی زیرمعیارها در هر موقعیت       181

 

 

 

فهرست شکل ها

شکل 2- 1- تصویر هوایی بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) شهر بیرجند در سال 2003          24

شکل 2- 2- تصویر هوایی بیمارستان حضرت ولیعصر(عج) شهر بیرجند در سال 2024          25

شکل 2- 3- سلسله مراتب نیازهای مازلو   26

شکل 2- 4-تغییر فشار موج انفجار بر روی یک ساختمان (تقوائی و همکاران، 1394)  44

شکل 2- 5- مراحل آسیب های انفجار در ساختمان (افتخاری و همکاران، 1393)      45

شکل 2- 6- پیونگ یانگ در مه 1951 (منبع: ویکی‌پدیا)    50

شکل 2- 7-انفجار مرگبار در بیمارستان پاکستان  (خبرگزاری الجزیره)        53

شکل 2- 8- بیمارستان وزارت دفاع یمن بعد از حمله (منبع: خبرگزاری ان بی سی)   55

شکل 2- 9- بیمارستان قندوز پس از حمله هوایی (منبع: خبرگزاری گاردین) 56

شکل 2- 10- بمباران استپاناکرت (منبع: ویکی پدیا)         59

شکل 2- 11- حملات هوایی ترکیه به یک بیمارستان در سنجار (منبع: خبرگزاری تحولات جهان اسلام)   61

شکل 2- 12- بیمارستان در ماریوپل پس از حمله هوایی (منبع: ویکی پدیا ) 62

شکل 2- 13- بیمارستان الشفا غزه پس از حمله (منبع: الجزیره)     63

شکل 2- 14- بیمارستان الناصر (منبع: وبسایت پزشکان بدون مرز)  64

شکل 2- 15- نمایی از داخل بیمارستان الاهلی پس از بمباران (منبع: خبرگزاری فرانس 24)   65

شکل 2- 16- بمباران بیمارستان کودکان کی‌یف (منبع: خبرگزاری هم میهن)          67

فهرست نمودارها

نمودار4- 1- سهم هر یک از معیارها در آسیب پذیری کلی محیط پیرامونی   162

نمودار4- 2- سهم هر یک از زیرمعیارها در آسیب پذیری محیط پیرامونی      165

نمودار4- 3- سهم هر یک از معیارها در آسیب پذیری کلی محوطه   166

نمودار4- 4-سهم هر یک از زیرمعیارها در آسیب پذیری کلی محوطه 170

نمودار4- 5- سهم هر یک از معیارها در آسیب پذیری کلی ساختمان اصلی    171

نمودار4- 6-سهم هر یک از زیرمعیارها در آسیب پذیری کلی ساختمان اصلی 175

 فهرست فلوچارت‌ها

فلوچارت 2- 1- اهداف پدافند غیرعامل (منبع: نگارنده)      35

فلوچارت 2- 2- انواع تهدیدات از منظر دسته بندی‌های مختلف      42

فلوچارت 2- 3- مدل مفهومی پژوهش      101

تقدیم به:

این اثر را با کمال احترام تقدیم می‌نمایم به تمام کسانی که داشته‌های ارزشمند خویش را مرهون الطاف و عنایات بی‌دریغ ایشان می‌دانم:

•         به درگاه خداوند مهربان، خالق هستی، انسان، عقل، معرفت و عشق.

•         آخرین  امید انسانیت، امام حاضر غایب، حضرت ولیعصر(عج) ، و در آرزوی ظهورش ....

•         و  همچنین به والدین گرامی و ارجمندم، که همچون فرشتگانی آسمانی، از خواسته‌های خود چشم پوشیدند و رنج‌ها را با جان و دل پذیرا گشتند .

تقدیر و تشکر

در این مجال، برخود لازم می‌دانم تا مراتب قدردانی و امتنان عمیق خود را از اساتید گرانقدر و بزرگوار، جناب آقای دکتر سید جواد هاشمی فشارکی و جناب آقای دکتر محمد حسین میرزا کوچک خوشنویس، اساتید راهنمای ارجمند این پایان‌نامه، ابراز نمایم. بی‌شک، این اولین تجربه پژوهشی بنده مرهون راهنمایی‌های دلسوزانه، دانش سرشار، صبر و شکیبایی و دقت نظر بی‌مثال این بزرگواران است. رهنمودهای ارزشمند و مشاوره‌های تخصصی ایشان، چراغ راهی بود در مسیر پر فراز و نشیب این پژوهش و بی‌شک، این اثر، ثمره تلاش و هدایت‌های بی‌دریغ ایشان می‌باشد. از بذل وقت گرانبها و حمایت‌های بی‌شائبه‌شان صمیمانه سپاسگزارم.

همچنین، از همراهی و همدلی صمیمانه دوستان و همکلاسی‌های گرامی در طول این دوره تحصیلی و به ویژه در مراحل انجام این پژوهش، کمال تشکر را دارم. همکاری، همفکری و تبادل نظر با شما عزیزان، انگیزه و پشتوانه‌ای ارزشمند برای بنده بود.

در پایان، از مساعدت و همکاری صمیمانه مجموعه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و به ویژه پرسنل محترم و دلسوز بیمارستان حضرت ولیعصر (عج) شهر بیرجند که  امکان دسترسی به اطلاعات و انجام مشاهدات میدانی را برای این پژوهش فراهم نمودند، صمیمانه قدردانی می‌نمایم. همکاری و همراهی شما عزیزان در پیشبرد اهداف این پژوهش، نقشی بسزا ایفا نمود.

امید است این تلاش اندک، گامی هرچند کوچک در راستای ارتقای ایمنی و تاب‌آوری مراکز درمانی کشور عزیزمان باشد.

با احترام و سپاس مجدد

https://www.aparat.com/v/ckt7o80