مقاله :حکمت عدد هشت در هنر و معماری اسلامی

حکمت عدد هشت در هنر و معماری اسلامی

مقاله 8، دوره 13، شماره 30 - شماره پیاپی 2، پاییز و زمستان 1395، صفحه 175-192  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

وحیده وثوق زاده  ¹؛ محبوبه حسنی پناه²؛ بابک عالیخانی³

¹دانشجوی دکترای دانشگاه ادیان و مذاهب

²دانشجو

³هیات علمی

چکیده

عدد هشت در کنار دیگر اعدادی که مکررا در منابع اسلامی به آن اشاره میشود، بخاطر کاربرد ویژه ای که در هنر و معماری اسلامی به خوداختصاص داده است، از جمله اعداد قابل تامل است. با توجه به ماهیت رمزگونه اعداد و مفاهیم پنهان در هر عدد ، این سوال مطرح است که آیا کاربرد و استفاده عدد هشت در هنر و معماری اسلامی نیز از یک اعتقاد عمیق اسلامی سرچشمه میگیرد ؟ علاوه بر ذکر این عدد در قرآن و روایات و نسبت دادن آن به تعداد بهشت ها و تعداد ملائکان حامل عرش ، با جستجو در منابع فلسفی عرفانی، به اشاره ای رمزگونه از این عدد میرسیم. آنجا که شیخ اشراق برای نخستین بار سخن از عالم مثال میزند و به آن عالم لقب " اقلیم هشتم" می دهد. با تجسم بخشیدن به هندسه عوالم و نسبت دادن عدد هشت در هنر و معماری به دیدگاه عالم واسط یا عالم مثال، دریچه ای شگرف از مبانی نظری و اعتقادی معماران مسلمان بر ما گشوده میشود. در این مقاله تلاش میشود تا با تطبیق عوالم بر اعداد و اشکال هندسی ، رمز کاربردی عدد هشت در هنر و معماری اسلامی روشن گردیده و نمونه هایی از مصادیق این تطبیق ذکر شود.

کلیدواژه‌ها

هشت اقلیم هشتم؛ عالم مثال؛ معماری اسلامی

عنوان مقاله [English]

wisdom of number 8 in art and islamic architecture

چکیده [English]

عدد هشت در کنار دیگر اعدادی که مکررا در منابع اسلامی به آن اشاره میشود، بخاطر کاربرد ویژه ای که در هنر و معماری اسلامی به خوداختصاص داده است، از جمله اعداد قابل تامل است. با توجه به ماهیت رمزگونه اعداد و مفاهیم پنهان در هر عدد ، این سوال مطرح است که آیا کاربرد و استفاده عدد هشت در هنر و معماری اسلامی نیز از یک اعتقاد عمیق اسلامی سرچشمه میگیرد ؟ علاوه بر ذکر این عدد در قرآن و روایات و نسبت دادن آن به تعداد بهشت ها و تعداد ملائکان حامل عرش ، با جستجو در منابع فلسفی عرفانی، به اشاره ای رمزگونه از این عدد میرسیم. آنجا که شیخ اشراق برای نخستین بار سخن از عالم مثال میزند و به آن عالم لقب " اقلیم هشتم" می دهد. با تجسم بخشیدن به هندسه عوالم و نسبت دادن عدد هشت در هنر و معماری به دیدگاه عالم واسط یا عالم مثال، دریچه ای شگرف از مبانی نظری و اعتقادی معماران مسلمان بر ما گشوده میشود. در این مقاله تلاش میشود تا با تطبیق عوالم بر اعداد و اشکال هندسی ، رمز کاربردی عدد هشت در هنر و معماری اسلامی روشن گردیده و نمونه هایی از مصادیق این تطبیق ذکر شود.

کلیدواژه‌ها [English]

هشت, اقلیم هشتم, عالم مثال, معماری اسلامی

مراجع

-      قرآن کریم

-      استیرلن، هانری، اصفهان تصویر بهشت، ترجمه جمشید ارجمند، نشر فرزان، تهران، 1377.

-      اردلان، نادر، بختیار، لاله، حس وحدت، ترجمه ونداد جلیلی، علم معمار، تهران، 1390.

-      اتینگهاوزن، ریچارد، گرابر، الگ، هنر و معماری اسلامی، ترجمه یعقوب آژند، چاپ دهم، انتشارات سمت، تهران، 1393.

-      برند، هیلن، معماری اسلامی، ترجمه ایرج اعتصام، چاپ سوم، شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری، تهران، 1386.

-      بلر، شیلا، بلوم، جاناتان، هنر و معماری اسلامی، چاپ پنجم، ترجمه یعقوب آژند، انتشارات سمت، تهران،1391.

-      پورعبدالله، ح، حکمت‌های پنهان در معماری ‌ایران، چاپ اول، نشر کلهر، تهران،1389.

-      پوپ، آرتور، اکرمن، ف، سیری در هنر ایران از دوران پیش ‌از تاریخ تا به امروز، جلد سوم، انتشارات علمی ‌و فرهنگی، تهران، 1388.

-      پور نامداریان، تقی، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ ششم، انتشارات علمی‌فرهنگی، تهران، 1386.

-      پیرنیا، محمدکریم، آشنایی با معماری اسلامی ‌ایران، تدوین غلامحسین معماریان، چاپ پانزدهم، نشر سروش دانش، تهران، 1389.

-      بورکهارت، تیتوس،  مبانی هنر معنوی، مجموعه مقالات، دفتر مطالعات دینی، حوزه هنری، تهران، 1376.

-      دوپولو، پ، معماری اسلامی، ترجمه دکتر حشمت جزنی، چاپ اول، مرکز نشر فرهنگ رجاء، بی‌جا، 1368.

-      گنون، رنه، معانی رمز صلیب، ترجمه بابک عالیخانی، چاپ اول، سروش، تهران، 1374.

-      سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد دوم و سوم، چاپ سوم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1380.

-      شیمل، آنه ماری، راز اعداد، ترجمه فاطمه توفیقی، چاپ سوم، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم،1390.

-      طباطبایی، محمدحسین، شرح نهایة الحکمة علامه طباطبائی، دانشگاه الزهراء(س)، تهران، 1378.

-      غفارى، خالد، فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق‏، چاپ اول‏، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، تهران، 1380.

-      خالد، عزّام، راز و رمز هنر دینی، «معنی رمزی صورت در معماری اسلامی»، تنظیم و ویرایش: فیروزان، مهدی، سروش، تهران، 1380.

-      کربن، هانری، ارض ملکوت، ترجمه سیدضیاءالدین دهشیری، چاپ سوم، انتشارات طهوری، تهران، 1383.

-      کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، جلد دوم، ویراست دوم، چاپ اول ، مینوی خرد، تهران، 1392.

-      کریچلو، کیت، تحلیل  مضامین  جهان شناختی  نقوش  اسلامی، ترجمه سید حسن آذرکار، مؤسسه انتشارات حکمت، تهران، 1389.

-      کمالی زاده، طاهره، هنر و زیبایی از دیدگاه شهاب‌الدین سهروردی، چاپ دوم، فرهنگستان هنر، تهران، 1392.

-      گادیری، ا، مسجد جامع اصفهان، ترجمه عبدالله جبل عاملی، جلد سوم، چاپ اول، نشر مدیریت میراث فرهنگی استان اصفهان، اصفهان، 1370.

-      گنون، رنه، سیطره کمیت و علائم آخر زمان، ترجمه علی‌محمد کاردان، چاپ پنجم، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1392.

-      مصطفی، دهقان، جام نو و می کهن، چاپ اول، مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، تهران، 1384.

-      معین، مهین دخت، مجموعه مقالات دکتر محمد معین، جلد دوم، صدای معاصر، تهران، 1387.

-      معمارزاده، محمد، تصویر و تجسم عرفان در هنرهای اسلامی، چاپ اول، دانشگاه الزهرا، تهران، 1386.

-      نجیب اوغلو، گل رو، هندسه و تزیین در معماری اسلامی‌ (طومار توپقاپی)، ترجمه مهرداد قیومی ‌بیدهندی، چاپ اول، سازمان تبلیغات اسلامی­_ حوزه هنری، تهران، 1379.

-      نصر، حسین، هنر و معنویت اسلامی، ترجمه رحیم قاسمیان، چاپ اول، انتشارات حکمت، تهران،1389.

-      نوایی، کا، حاجی قاسمی، ک، خشت و خیال شرح معماری اسلامی ‌ایران، چاپ اول، سروش، تهران، 1390.

-      نورآقایی، آرش، عدد نماد اسطوره، نشر افکار، تهران، 1388.

-      هیلن برند، رابرت، هنر و معماری اسلامی، ترجمه اردشیر اشراقی، چاپ اول، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران، 1386.

-      هاتشتاین، دیلیس، مارکوس، پیتر، اسلام هنر و معماری، ویراستار هرمز ریاحی، گروه مترجمان، چاپ اول، نشر پیکان، تهران، 1390.

 

-       Guenon. Rene, symbols of sacred science, , Sophia Perennis, translate henry d.fohr, first publish, 2004

ب: مقالات

-      عالیخانی، بابک، هورقلیا در نزد سهروردی، جاویدان خرد، سال هفتم، شماره سوم، دوره جدید، تابستان، 1389 .

 

 اصل مقاله (1421 K)

Downloads\Documents\IW_Volume 13_Issue 30_Pages 175-192.pdf

منبع درج مقاله

http://www.javidankherad.ir/article_44369.html