بررسی مفهوم ذکر از دیدگاه وحی
چهارشنبه, ۷ شهریور ۱۳۹۷، ۱۰:۲۰ ق.ظ
استاد راهنما : دکتر محمّدعلی لسانی فشارکی
بررسی مفهوم ذکر از دیدگاه وحی
تاریخ انتشار : 1387/2/31
بازدید : 1898
عنوان انگلیسی :
عنوان عربی :
نویسنده :
استاد راهنما : دکتر محمّدعلی لسانی فشارکی
مقطع : کارشناسی ارشد
استاد مشاور :
رشته : علوم قرآن و حدیث
استاد ناظر :
دانشگاه : دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرّس
تاریخ دفاع : 1373
واحد :
کلمات کلیدی :
مسلمانان را از ذکر و ذاکران در عصر حاضر، تصحیح و اصلاح نمود. برای این منظور، وی با توزیع پانصد پرسش نامه در میان
فرهنگیان شیعه و سنّی شهرستان تربت جام، به پاسخ های گویا و نمودارهای روشنی از مسئله رسیده که در فصل ششم، آنها را تجزیه و
تحلیل کرده است. این پایان نامه، در یک مقدّمه و شش فصل، ترتیب یافته است. نویسنده در مقدّمه، نخست، طرح کلّی بحث را پیش کشیده
و یکی از مقاصد و مطالب قرآن کریم را دعوت به ذکر دانسته است. سپس فرضیاتی را که درباره ذکر به ذهن خطور می کند، بیان نموده
و بعد از آن، اهداف و زمان تحقیق را بیان کرده و در ادامه نیز مفاهیم و واژگان ذکر را توضیح داده است. فصل اوّل، از دو بخش تشکیل
شده است: بخش اوّل، به تعریف لغوی و اصطلاحی ذکر و بررسی ریشه ای کلمه ذکر و بیان معنای اصطلاحی آن پرداخته شده است. در
بخش دوم نیز آرای اندیشمندان اسلامی درباره ذکر و حقیقت آن بازگو شده و دیدگاه های مفسّران بررسی شده است. در این فصل آمده
است که ذکر، در اصطلاح و معارف اسلامی، به معنای یادآوری خداوند به قلب و زبان است. یاد خدا، سرچشمه قدرت روحی و معنوی
انسان است و قرآن کریم، در مواضع متعدّد، مسلمانان را به این امر مهم، فراخوانده است تا از آثار و برکات آن برخوردار گردند.
نیز از آفات فراموشی خدا و غفلت از ذکر الهی، آنان را سخت پرهیز داده است تا از زیان ها و دشواری های گوناگون در امور دنیوی
و اخروی به دور مانند. ذکر، یکی از مفاهیم بزرگ و اساسی در فرهنگ اسلامی است. در عین حال، تاکنون چنان که باید و شاید،
شناخته نشده است و دستِ کم، عموم مسلمانان از شناخت صحیح ذکر، فاصله بسیار دارند و به همین جهت، یا نسبت به ذکر و ذاکران،
نظر منفی دارند و یا این که کسانی را که از نظر منابع اصیل فرهنگ اسلامی ذاکر شناخته نمی شوند، به عنوان ذاکر یا اهل ذکر تلقّی
می کنند. فصل دوم، در چهار بخش تنظیم شده است. نویسنده، در بخش نخست به عوامل و انگیزه های یاد خدا، در بخش دوم، به
موانع یاد خدا، در بخش سوم به اوقات ذکر خدا، و سپس در بخش چهارم، به آداب ذکر از دیدگاه امام خمینی(ره) پرداخته است.
نویسنده در فصل سوم، تحت عنوان «ذکر خدا، روح و فلسفه همه عبادات»، سه عبادت را مطرح نموده و در سه بخش جداگانه،
آیات مربوط را بررسی کرده است. در بخش اوّل آمده که نتیجه نماز، یاد خداست. در بخش دوم آمده که روح و فلسفه حج، ذکر
خداست. بخش سوم نیز بررسی شده که حلّیت ذبح، در گرو ذکر نام خداوند است. در فصل چهارم، به حقیقت ذکر و ذاکران پرداخته
شده است. این فصل نیز دارای چهار بخش است. بخش اوّل به مراتب ذکر و ذاکران، ذکر لفظی، ذکر معنوی و ذکر قلبی می پردازد
مقامات و درجات ذاکران را بیان می کند. بخش دوم، ویژگی های ذاکران را برمی رسد و به بررسی پنج آیه و در مجموع، ده
ویژگی ذاکران می پردازد. نگارنده در بخش سوم، حقیقت و فضیلت یاد خدا و مجموعه آیات و روایاتی را که به نحوی بیانگر
فضیلت یاد خدا هستند، بررسی می کند و موضوع را در دو قسمت آیات و روایات به صورت جداگانه مطرح می سازد. فصل
پنجم، درباره آثار ذکر در زندگی انسان است. این فصل نیز دو بخش دارد که نویسنده در آنها با استناد به آیات قرآن، آثار و برکات
ذکر خدا و عواقب و آفات غفلت از یاد او را بررسی کرده است. فصل ششم، نگاهی به برداشت مسلمانان عصر حاضر از ذکر
و ذاکران دارد. این فصل از پایان نامه با استفاده از پرسش نامه و انجام مصاحبه و بررسی و تحلیل پرسش نامه ها تدوین شده و
با استفاده از نمودار، نتایج به دست آمده منعکس شده است.
توجه: جهت دریافت اصل پایان نامه به دانشگاه مربوطه مراجعه کنید.
ذکر در اصطلاح معارف‌اسلامی به معنای یادآوری خداوند به قلب و زبان است . "یاد خدا" سرچشمه قدرت روحی و معنوی انسان است و قرآن کریم، در مواضع متعدد، مسلمانان را به این امر مهم فراخوانده است تا از آثار و برکات آن برخوردار گردند و نیز از آفات "فراموشی خدا" و نسیان و غفلت از ذکر الهی، آنان را سخت پرهیز داده است ، تا از زیانها و دشواریهای گوناگون در امور دنیوی و اخروی بدور مانند. "ذکر" یکی از مفاهیم بزرگ و اساسی در فرهنگ اسلامی است ، در عین حال تاکنون چنانکه باید و شاید شناخته نشده است و دست کم عموم مسلمانان از شناخت صحیح ذکر فاصله بسیار دارند و به همین جهت یا نسبت به ذکر و ذاکران نظر منفی دارند و یا اینکه کسانی را که از نظر منابع اصیل فرهنگ اسلامی ذاکر شناخته نمی‌شوند به عنوان ذاکر یا اهل ذکر تلقی می‌کنند، هرچند از دیرباز، راجع به تعریف و ویژگیها و آثار آن مطالعات و مباحثات فراوانی صورت پذیرفته و در جای جای کتب تفسیر، حدیث ، اخلاق و غیره به رشته تحریر کشیده شده است . هدف از این تحقیق، بازشناسی دقیق ذکر، ابعاد، آثار و مراتب آن است تا بتوان ذاکران حقیقی را چنانکه باید و شاید، شناخت ، و به ویژه طرز تلقی مسلمانان را از ذکر و ذاکران در عصر حاضر تصحیح و اصلاح نمود. برای این منظور، محقق با توزیع 500 پرسشنامه در میان فرهنگیان شیعی و سنی شهرستان تربت جام، به پاسخهای گویا و نمودارهای روشنی از مسئله رسیده که در فصل ششم تجزیه و تحلیل گردیده است .
کد نوشتار : 20262
https://ganj-old.irandoc.ac.ir/articles/41237
