زندگینامه فقیه فقید آیت الله مفتی الشیعه (ره)
چهارشنبه, ۹ آبان ۱۳۹۷، ۱۰:۲۳ ب.ظ
ایشان از شاگردان سید محمد فشارکی اصفهانی و.... بودند.
زندگینامه فقیه فقید آیت الله مفتی الشیعه (ره)
«سید محمد بن محمدتقی بن مرتضی موسوی» که نسب مبارکش به «سید ابراهیم اصغر» ملقب به مرتضی فرزند امام همام موسی بن جعفر (علیهما السلام) منتهی می شود.
تاریخ انتشار : 1389/2/30
بازدید : 2183
زمان انتشار : 21:11:00
منبع : www.moftialshia.ir
وی در دهم ماه رجب سال 1347ه.ق (سال 1307ه.ش) در شهر اردبیل معروف به (دار الارشاد) دیده به جهان گشود.
* نام، نسب و ولادت
«سید محمد بن محمدتقی بن مرتضی موسوی» که نسب مبارکش به «سید ابراهیم اصغر» ملقب به مرتضی فرزند امام همام موسی بن جعفر (علیهما السلام) منتهی می شود در دهم ماه رجب سال 1347 ه. ق (سال 1307 ه.ش.) در شهر "اردبیل" دیده به جهان گشود.
* پدر، مادر و جدّ
والد ایشان «آیة الله العظمی سید محمدتقی مفتی الشیعه اردبیلی» از مراجع تقلید وزعیم منطقه بوده ودارای تالیفات متعددی در فقه واصول و دو رساله ی عملیه بنامهای (شجرة التقوی) و (ذخیرة العقبی) می باشد. رساله ی اول در 18 ذی الحجه سال 1336 ه ق بچاپ رسیده ورساله ی دوم در سال 1344 ه ق به زیور طبع آراسته شد. ایشان از شاگردان آخوند خراسانی، سید کاظم یزدی، وسید محمد فشارکی اصفهانی بودند.
جدّ ایشان «آیة الله العظمی سید مرتضی خلخالی اردبیلی» از مراجع تقلید عصر خود بود که پس از مراجعت از نجف اشرف حوزه ی علمیه ی عظیمی تاسیس نمود وشمار زیادی از بزرگان منطقه در این حوزه تحصیل نموده وبه مراتب عالیه نائل گردیده اند. آوازه ی شهرت این حوزه آنچنان زبانزد مردم بود که علاوه بر آذربایجان از بلاد دیگر نیز مانند قفقاز، بادکوبه، شیروان، سلیان، ایروان، نخجوان ولنکران، تشنگان علم ومعرفت، راهی این حوزه ی پر برکت می شدند.
بیشتر این علما وبزرگان از مناطقی بودند که کمونیستها وحکومتهای مارکسیستی بر آن تسلط داشتند، ومساجد، حسینیه ها ومدارس دینی را تخریب وعلما را قتل عام یا تبعید می نمودند. سید مرتضی خلخالی از شاگردان شیخ مرتضی انصاری (قدس سره) بوده وصاحب کرامات باهره بود. ایشان در سال 1317 ه ق درگذشت ودر مقبره ی خانوادگی خود واقع در تپه ی تاریخی یکی از بناهای قدیمی اردبیل بنام (مسجد جمعه) بخاک سپرده شد.
والده ایشان، صبیّه ی «سید العلماء سید باقر اردبیلی نجفی» که در سال 1325 ه ق به دریافت اجازه ای نیکو از استاد بزرگوارش مرجع بزرگ دینی شیخ محمد تقی شیرازی (قدس سره) فرزند مرحوم آیة الله سید حیبب الله اطهاری اردبیلی از نوادگان سید حسین مجتهد بزر:ک پسر خواهر محقق کرکی عاملی نزیل اردبیل وشیخ الاسلام اردبیل در زمان شاه طهماسب صفوی بود.
* اصالت خانوادگی
این خانواده یکی از خانواده های قدیم واصیل می باشند که در بسیاری از اماکن مشهور اسلامی مانند نجف اشرف، قم، اردیبل، قزوین، خلخال، رشت، تهران وغیره مسکونند. خانواده أی اصیل که در نیل به فضائل معنوی پیشرو ودر طلب علم وتجارب ادبی موفق بوده اند. آنچه که باگذشت ایام ومرور زمان در این خانواده مشاهده می گردد گروهی زیاد از فقیهان، ادیبان، شاعران، وسیاستمداران بزرگ است که زعامت دینی ودنیوی را بعهده داشته وبسیاری از آنان در علوم مختلف از جمله علوم نفسانی به مرتبه ی والایی رسیده اند. بنابر این جای شگفت نیست اگر در کتابهای معجمی وسیره، شرح حال بسیاری از رجال وادیبان این خانواده مشاهده می شود، وصفحات زیادی به تقدیر وتکریم از فضائل وآثار فکری این بزرگواران اختصاص یافته است.
عموهای ایشان یکی فقیه کامل «آیة الله سید احمد مجتهد» بود که از شاگردان شیخ حسن مامقانی وفاضل شربیانی، که با دوراندیشی وحسن تدبیرش در روزگاری که اوضاع واحوال بر مؤمنین سخت شده بود آنها را سامان می داد و دیگری «آیة الله سید موسی فقیه مرتضوی» عارف عابد و زاهدی بود که به دریافت اجازات اجتهاد از اساتید بزرگ خود ومراجع عظام همچون آیة الله سید ابو الحسن اصفهانی ومحقق نائینی ومحقق عراقی نائل گردید.
* دوران جوانی
پس از اینکه در 29 ذی القعده 1361 ه ق روز شهادت امام محمد تقی (علیه السلام) والد معظم له به رفیق اعلی پیوست، در سوگ ایشان عزای عمومی اعلام شده وتا چهل روز مجالس ترحیم برقرار بود. در آخرین روز این مجالس، معظم له به پوشیدن لباس پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) مفتخر گشته وبه دست مرجع دینی آیة الله العظمی سید یونس اردبیلی (قدس سره) ملبس گشتند. سید یونس در آن هنگام در اردبیل مقیم بود، وسپس به مشهد الرضا(علیه السلام) منتقل گشت.
در سال 1363 ه ق به اذن عموی فقیه ایشان، سید موسی فقیه مرتضوی، امامت مسجد والدش که معروف به <مسجد بازار> بود ونیز اممت (مسجد سید احمد) را بعهده گرفت. از آنجا که ایشان جوانی خوش کردار وخلیق بود واز خانواده أی علمی واصیل شمرده می شد، مردم نماز جماعت ایشان را به گرمی استقبال می نمودند وبرای وی احترامی خاص قائل بودند، وجهت حل مشکت خود یا خانواده بدو رجوع می نمودند.
معظم له همچنان که در بین مردم به تقوا وعفت مشهور بود، در بین علما ومحصلان نیز به فضیلت وعدالت معروف بود.
* دوران تحصیل
فقیه مرحوم در تحصیل علم، وفهم ظرایف علوم ومعارف دارای هوش ممتاز واستعداد فراوانی بودند که آثار نبوغ وذکاوت بیش از حد از چهره ی ایشان نمایان بود. مقدمات وسطوح عالیه را نزد علمای بزرگ ونخبه ی اردبیل فرا گرفته، که از جمله ی آن، تلامیذ مرحوم والدشان آیة الله سید محمد تقی مفتی الشیعه بود، رسائل را نزد آیة الله شیخ غلامحسین غروی، ومکاسب را نزد عموی خود آیة الله سید موسی فقیه مرتضوی آموخت.
* هجرت به قم
در سال 1367 ه ق. به شهر مقدس قم هجرت نموده ودر درس مراجع بزرگ وعالیقدر آن زمان شرکت نمودند:
1. زعیم عالیقدر حضرت آیة الله العظمی بروجردی (قدس سره)، بحث خارج فقه، (کتاب صلاة).
2. حضرت آیة الله العظمی سید محمد حجت کوه کمری (قدس سره) بحث خارج فقه (کتاب بیع).
3. رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (قدس سره)، بحث اصول.
4. حضرت آیة الله العظمی سید محمد محقق داماد (قدس سره)، بحث فقه (طهارت).
5. همچنین درس های تفسیر، هیئت وفلسفه را از محضر استاد بزرگوار علامه سید محمد حسین طباطبائی (قدس سره) بهره مند گردید.
در آن هنگام تنها به تحصیل اکتفا نفرموده بلکه خود نیز در سطح عالی به تدریس رسائل، مکاسب، کفایه، منظومه وتربیت طلاب برجسته ی حوزه پرداختند.
* هجرت به نجف اشرف
16 ربیع المولود سال 1374 ه ق مطابق با 1333 ه ش جهت تکمیل درسهای استنباطی وبهره گرفتن از چشمه ی جوشان علم ومعرفت راهی شهر فقه وفقاهت، علم واجتهاد، شهر امیر مؤمنان علی (علیه السلام) نجف اشرف شدند ونزد مراجع بزرگ آن زمان تلمذ نمودند، همچون آیات عظام ومراجع عالیقدر:
1. حضرت آیة الله العظمی سید محسن طباطبائی حکیم(قدس سره).
2. آیة الله العظمی سید محمود شاهرودی (قدس سره).
3. حضرت آیة الله العظمی سید ابو القاسم خوئی (قدس سره).
4. بیش از همه ملازمت درسهای استاد الفقهاء آیة الله العظمی شیخ حسین حلی (قدس سره) نفسه الزکیه را اختیار نمودند وبهره ی وافی وکافی از ایشان بردند که بیش از ده سال با اهتمام تمام به نوشتن تقریرات استاد اشتغال ورزیدند، به گونه أی که معظم له یکی از ارکان حوزه ی بحث آیة الله العظمی حلی بشمار آمده ویک دوره ی کامل بحثهای اصولی وعروه استاد را برشته ی تحریر در آوردند.
5. در سال 1378 ه ق پس از بازگشت از فریضه ی حج وفارغ شدن از حوزه ی درسی آیة الله حلی، خود مستقلاً به تدریس فقه واصول وتالیف وتحقیق کتاب پرداختند.
* بازگشت به وطن و هجرت دوباره
در سال 1379 ه ق گروهی از بزرگان وافراد موجّه اردبیل که به نجف مشرف شده بودند خدمت حضرت آیة الله العظمی حکیم آمده تقاضا نمودند که آیة الله مفتی الشیعه را بعنوان وکیل خود به اردبیل بفرستند. مرحوم حکیم خواهان بقای ایشان در نجف اشرف بودند اما به جهت اصرار آنها و ضرورت وجود ایشان در اردبیل، بدین امر موافقت ورزیده ومعظم له عازم اردبیل شدند.
در سال 1382 ه ق. و یک سال ونیم پس از رحلت زعیم عالیقدر عالم تشیع آیة الله العظمی بروجردی ایشان مجدداً جهت پیوند رشته های گسسته ی علمی و کارهای تحقیقی نیمه تمام به نجف اشرف بازگشتند تا فعالیتهای درس وتدریسی خود را به نحو احسن به اتمام برسانند.
* اخراج از نجف
در سال 1396 ه ق رژیم حاکم بر عراق طی حکم جابرانه أی تصمیم گرفت تا حوزه ی علمیه ی نجف اشرف را از میان ببرد، حوزه ای کهن با پایه های استوار علمی که معدن علوم آل محمد (علیهم السلام) ومرکز تمدن جهان تشیع وپایگاه اندیشمندان وفلاسفه ی زمان واقطاب دین اسلامیو علما ومراجع امامیه ومبلغن مذهب جعفری بود.
در آن زمان فرمان تبعید علماء وطلاب ایرانی وهندی وترک وپاکستانی وافغانی به بهانه اجنبی بودن آنها صادر شد. از طرفی عده أی از افراد موجّه به زندان افکنده شده ویا تحت شرایط سخت قرارگرفتند. از جمله آیة الله مفتی الشیعه همراه با جمع زیادی از اساتید و علماء پس از چند روز زندانی عمومی وانفرادی به سوی ایران اخراج شدند.
* بازگشت به قم
ایشان پس از ورود به ایران در حوزه ی علمیه ی قم در جوار کریمه ی اهل بیت حضرت معصومه (سلام الله علیها) اقامت گزیدند تا به وظایف شرعیه اعم از تدریس وتهذیب وتألیف ورفع نیازهای مردم وحلّ مشکلات اجتماعی آنان اقدام نمایند.
پس از ارتحال مرجع عالیقدر شیعه زعیم حوزه ی علمیه حضرت آیة الله العظمی خوئی، وزعامت دینی حضرت آیة الله العظمی سبزواری، معظم له کلیه ی امور متعلق به دادن اجازات وتعیین وکلا ونمایندگان در داخل وخارج وپاسخ به مسائل واستفتائات را به آیة الله العظمی مفتی الشیعه سپردند.
* خصوصیات اخلاقی
مرحوم مفتی الشیعة موسوی، قلیل الکلام بود و جز در مسائل علمی یا ذکر خداوند، اطاله ی سخن نمی کرد، وهنگام سخن در مجالس، به نحوه ی سلوک علمای قدیم وتواریخ عبرت انگیز آنها ویا طرح مسائل فقهی، اصولی ویا روایات معصومین (علیهم السلام) می پرداخت. دائماً در فکر بوده، تقوا پیشه، دارای لهجه ای صادق ومستقیم، آزاد رای وآزاده، ودر نزد طبقات مختلف مردم خصوصاً در بلاد خود و دوستان معاشر، به ورع و عبادت معروف بود.
* منزلت علمی
آیة الله مفتی الشیعه به دریافت اجازات مهمی از علمای بزرگ وآیات ومراجع عظام در اجتهاد و اسناد و استناد نائل گردیده است.
نوشته های بسیاری از علما ومراجع عصر واساتید بزرگ وی، دلالت بر مقام رفیع وعظیم ایشان در علم وتقوا، وجایگاه ولایش در نفوس دارد. در این اجازات ایشان را دارای مقامات معنوی وظاهری واهل نظر وتحقیق بر شمرده و بعضی از علما ومراجع بزرگ، معظم له را در کارهای مهم مورد مشاوره قرار می دادند که ذکر آن در این مختصر نمی گنجد، وهمین بس که حضرت آیة الله العظمی سید محمود شاهرودی(ره) در نامه ی مؤرخه ی 26 ذیقعده ی 1390 ه ق درباره ی سفر ایشان به ایران مرقوم فرمودند : «حتی الامکان بقای ایشان را در نجف اشرف بخاطر نیاز حوزه ی علمیه ی نجف اشرف به خدمات ایشان و امثال ایشان لازم می دانم».
* تألیفات
معظم له مجموعه کاملی در فقه واصول از تقریرات اساتید بزرگ خود که در درس آنها شرکت کرده بودند جمع آوری نموده که مورد تقدیر وستایش اساتید وبزرگان اهل فن حوزه ی علمیه قرار گرفته است.
از تألیفاتی که در ذیل بر شمرده می شود پنج تألیف اول در حوزه ی علمیه قم نگاشته شده وبقیه مربوط به حوزه ی نجف اشرف می باشد:
1. کتاب بیع، درس خارج آیة الله العظمی حجت (قدس سره).
2. کتاب صلاة، بحث آیة الله العظمی بروجردی (قدس سره).
3. کتاب طهارت، بحث آیة الله العظمی محقق داماد (قدس سره).
4. دوره ای اصول (مباحث الفاظ وبحث لاجبر ولا تفویض با استدلال عقلی وشرعی)، بحث آیة الله العظمی امام خمینی (قدس سره).
5. نظریات استاد بزرگوار علامه طباطبائی در مبانی فلسفه موجود در منظومه واسفار به عنوان (تعلیقات الاستاد العلامة).
6. تقریر بحث (صلاة المسافر والجمعة) وجمله أی از مسائل مهم حج، آیة الله العظمی سید محمود شاهرودی(قدس سره).
7. دوره کامل خارج اصول، آیة الله العظمی سید ابو القاسم خوئ(قدس سره).
8. دوره ی کامل خارج بیع وخیارات وخارج عروه <طهارت>، استاد الفقهاء آیة الله العظمی شیخ حسین حلی (قدس سره).
9. رساله در قاعده لاضرر ولا ضرار.
10. شرح کفایة الاصول آخوند خراسانی(قدس سره).
11. رساله أی در لباس مشکوک.
12. رساله أی در فروع علم اجمالی.
13. رساله أی در قاعده ی <اقرار> ورضاع وغیره از مباحث مهم.
14. (فقه مبسوط)، این کتاب به طرح ورسیدگی مسائل فقهی با روشی خاص پرداخته ودر بردارنده ی قواعد اصولی واستلالی می باشد. در این کتاب روش استدلال بدین صورت است که ابتدا از قرآن وسنت احکام وادله بیان شده وسپس اصول عملیه درج شده است.
ایشان علاوه بر اینها دارای تألیفات دیگری در علم اخلاق وعلم نفس وتعلیقاتی بر کتاب <الاسفار الاربعة> وبعضی از دیگر علوم هستند که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است.
از دیگر تألیفات، رساله ی عملیه (توضیح المسائل، المسائل المستحدثة) ونیز منهاج الصالحین در دو جلد، حاشیه بر عروه ومناسک حج عربی وفارسی ومنتخب المسائل می باشد.
*خدمات اجتماعی
آن فقیه فقید در خدمت مستضعفان کوشش فراوان داشت چنانچه در احداث مجموعه ای از مدارس و بناهای خیریه شرکت فرموده وسهم بسزائی در تأسیس مساجد و درمانگاه ها داشتند. تنها همین موارد نبوده بلکه برای برادران مؤمن اجازاتی صادر فرمودند که از وجوهات در پروژه هایی که مستمندان ونیازمندان از آن استفاده می کنند صرف نمایند.
* نام، نسب و ولادت
«سید محمد بن محمدتقی بن مرتضی موسوی» که نسب مبارکش به «سید ابراهیم اصغر» ملقب به مرتضی فرزند امام همام موسی بن جعفر (علیهما السلام) منتهی می شود در دهم ماه رجب سال 1347 ه. ق (سال 1307 ه.ش.) در شهر "اردبیل" دیده به جهان گشود.
* پدر، مادر و جدّ
والد ایشان «آیة الله العظمی سید محمدتقی مفتی الشیعه اردبیلی» از مراجع تقلید وزعیم منطقه بوده ودارای تالیفات متعددی در فقه واصول و دو رساله ی عملیه بنامهای (شجرة التقوی) و (ذخیرة العقبی) می باشد. رساله ی اول در 18 ذی الحجه سال 1336 ه ق بچاپ رسیده ورساله ی دوم در سال 1344 ه ق به زیور طبع آراسته شد. ایشان از شاگردان آخوند خراسانی، سید کاظم یزدی، وسید محمد فشارکی اصفهانی بودند.
جدّ ایشان «آیة الله العظمی سید مرتضی خلخالی اردبیلی» از مراجع تقلید عصر خود بود که پس از مراجعت از نجف اشرف حوزه ی علمیه ی عظیمی تاسیس نمود وشمار زیادی از بزرگان منطقه در این حوزه تحصیل نموده وبه مراتب عالیه نائل گردیده اند. آوازه ی شهرت این حوزه آنچنان زبانزد مردم بود که علاوه بر آذربایجان از بلاد دیگر نیز مانند قفقاز، بادکوبه، شیروان، سلیان، ایروان، نخجوان ولنکران، تشنگان علم ومعرفت، راهی این حوزه ی پر برکت می شدند.
بیشتر این علما وبزرگان از مناطقی بودند که کمونیستها وحکومتهای مارکسیستی بر آن تسلط داشتند، ومساجد، حسینیه ها ومدارس دینی را تخریب وعلما را قتل عام یا تبعید می نمودند. سید مرتضی خلخالی از شاگردان شیخ مرتضی انصاری (قدس سره) بوده وصاحب کرامات باهره بود. ایشان در سال 1317 ه ق درگذشت ودر مقبره ی خانوادگی خود واقع در تپه ی تاریخی یکی از بناهای قدیمی اردبیل بنام (مسجد جمعه) بخاک سپرده شد.
والده ایشان، صبیّه ی «سید العلماء سید باقر اردبیلی نجفی» که در سال 1325 ه ق به دریافت اجازه ای نیکو از استاد بزرگوارش مرجع بزرگ دینی شیخ محمد تقی شیرازی (قدس سره) فرزند مرحوم آیة الله سید حیبب الله اطهاری اردبیلی از نوادگان سید حسین مجتهد بزر:ک پسر خواهر محقق کرکی عاملی نزیل اردبیل وشیخ الاسلام اردبیل در زمان شاه طهماسب صفوی بود.
* اصالت خانوادگی
این خانواده یکی از خانواده های قدیم واصیل می باشند که در بسیاری از اماکن مشهور اسلامی مانند نجف اشرف، قم، اردیبل، قزوین، خلخال، رشت، تهران وغیره مسکونند. خانواده أی اصیل که در نیل به فضائل معنوی پیشرو ودر طلب علم وتجارب ادبی موفق بوده اند. آنچه که باگذشت ایام ومرور زمان در این خانواده مشاهده می گردد گروهی زیاد از فقیهان، ادیبان، شاعران، وسیاستمداران بزرگ است که زعامت دینی ودنیوی را بعهده داشته وبسیاری از آنان در علوم مختلف از جمله علوم نفسانی به مرتبه ی والایی رسیده اند. بنابر این جای شگفت نیست اگر در کتابهای معجمی وسیره، شرح حال بسیاری از رجال وادیبان این خانواده مشاهده می شود، وصفحات زیادی به تقدیر وتکریم از فضائل وآثار فکری این بزرگواران اختصاص یافته است.
عموهای ایشان یکی فقیه کامل «آیة الله سید احمد مجتهد» بود که از شاگردان شیخ حسن مامقانی وفاضل شربیانی، که با دوراندیشی وحسن تدبیرش در روزگاری که اوضاع واحوال بر مؤمنین سخت شده بود آنها را سامان می داد و دیگری «آیة الله سید موسی فقیه مرتضوی» عارف عابد و زاهدی بود که به دریافت اجازات اجتهاد از اساتید بزرگ خود ومراجع عظام همچون آیة الله سید ابو الحسن اصفهانی ومحقق نائینی ومحقق عراقی نائل گردید.
* دوران جوانی
پس از اینکه در 29 ذی القعده 1361 ه ق روز شهادت امام محمد تقی (علیه السلام) والد معظم له به رفیق اعلی پیوست، در سوگ ایشان عزای عمومی اعلام شده وتا چهل روز مجالس ترحیم برقرار بود. در آخرین روز این مجالس، معظم له به پوشیدن لباس پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله) مفتخر گشته وبه دست مرجع دینی آیة الله العظمی سید یونس اردبیلی (قدس سره) ملبس گشتند. سید یونس در آن هنگام در اردبیل مقیم بود، وسپس به مشهد الرضا(علیه السلام) منتقل گشت.
در سال 1363 ه ق به اذن عموی فقیه ایشان، سید موسی فقیه مرتضوی، امامت مسجد والدش که معروف به <مسجد بازار> بود ونیز اممت (مسجد سید احمد) را بعهده گرفت. از آنجا که ایشان جوانی خوش کردار وخلیق بود واز خانواده أی علمی واصیل شمرده می شد، مردم نماز جماعت ایشان را به گرمی استقبال می نمودند وبرای وی احترامی خاص قائل بودند، وجهت حل مشکت خود یا خانواده بدو رجوع می نمودند.
معظم له همچنان که در بین مردم به تقوا وعفت مشهور بود، در بین علما ومحصلان نیز به فضیلت وعدالت معروف بود.
* دوران تحصیل
فقیه مرحوم در تحصیل علم، وفهم ظرایف علوم ومعارف دارای هوش ممتاز واستعداد فراوانی بودند که آثار نبوغ وذکاوت بیش از حد از چهره ی ایشان نمایان بود. مقدمات وسطوح عالیه را نزد علمای بزرگ ونخبه ی اردبیل فرا گرفته، که از جمله ی آن، تلامیذ مرحوم والدشان آیة الله سید محمد تقی مفتی الشیعه بود، رسائل را نزد آیة الله شیخ غلامحسین غروی، ومکاسب را نزد عموی خود آیة الله سید موسی فقیه مرتضوی آموخت.
* هجرت به قم
در سال 1367 ه ق. به شهر مقدس قم هجرت نموده ودر درس مراجع بزرگ وعالیقدر آن زمان شرکت نمودند:
1. زعیم عالیقدر حضرت آیة الله العظمی بروجردی (قدس سره)، بحث خارج فقه، (کتاب صلاة).
2. حضرت آیة الله العظمی سید محمد حجت کوه کمری (قدس سره) بحث خارج فقه (کتاب بیع).
3. رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت آیة الله العظمی امام خمینی (قدس سره)، بحث اصول.
4. حضرت آیة الله العظمی سید محمد محقق داماد (قدس سره)، بحث فقه (طهارت).
5. همچنین درس های تفسیر، هیئت وفلسفه را از محضر استاد بزرگوار علامه سید محمد حسین طباطبائی (قدس سره) بهره مند گردید.
در آن هنگام تنها به تحصیل اکتفا نفرموده بلکه خود نیز در سطح عالی به تدریس رسائل، مکاسب، کفایه، منظومه وتربیت طلاب برجسته ی حوزه پرداختند.
* هجرت به نجف اشرف
16 ربیع المولود سال 1374 ه ق مطابق با 1333 ه ش جهت تکمیل درسهای استنباطی وبهره گرفتن از چشمه ی جوشان علم ومعرفت راهی شهر فقه وفقاهت، علم واجتهاد، شهر امیر مؤمنان علی (علیه السلام) نجف اشرف شدند ونزد مراجع بزرگ آن زمان تلمذ نمودند، همچون آیات عظام ومراجع عالیقدر:
1. حضرت آیة الله العظمی سید محسن طباطبائی حکیم(قدس سره).
2. آیة الله العظمی سید محمود شاهرودی (قدس سره).
3. حضرت آیة الله العظمی سید ابو القاسم خوئی (قدس سره).
4. بیش از همه ملازمت درسهای استاد الفقهاء آیة الله العظمی شیخ حسین حلی (قدس سره) نفسه الزکیه را اختیار نمودند وبهره ی وافی وکافی از ایشان بردند که بیش از ده سال با اهتمام تمام به نوشتن تقریرات استاد اشتغال ورزیدند، به گونه أی که معظم له یکی از ارکان حوزه ی بحث آیة الله العظمی حلی بشمار آمده ویک دوره ی کامل بحثهای اصولی وعروه استاد را برشته ی تحریر در آوردند.
5. در سال 1378 ه ق پس از بازگشت از فریضه ی حج وفارغ شدن از حوزه ی درسی آیة الله حلی، خود مستقلاً به تدریس فقه واصول وتالیف وتحقیق کتاب پرداختند.
* بازگشت به وطن و هجرت دوباره
در سال 1379 ه ق گروهی از بزرگان وافراد موجّه اردبیل که به نجف مشرف شده بودند خدمت حضرت آیة الله العظمی حکیم آمده تقاضا نمودند که آیة الله مفتی الشیعه را بعنوان وکیل خود به اردبیل بفرستند. مرحوم حکیم خواهان بقای ایشان در نجف اشرف بودند اما به جهت اصرار آنها و ضرورت وجود ایشان در اردبیل، بدین امر موافقت ورزیده ومعظم له عازم اردبیل شدند.
در سال 1382 ه ق. و یک سال ونیم پس از رحلت زعیم عالیقدر عالم تشیع آیة الله العظمی بروجردی ایشان مجدداً جهت پیوند رشته های گسسته ی علمی و کارهای تحقیقی نیمه تمام به نجف اشرف بازگشتند تا فعالیتهای درس وتدریسی خود را به نحو احسن به اتمام برسانند.
* اخراج از نجف
در سال 1396 ه ق رژیم حاکم بر عراق طی حکم جابرانه أی تصمیم گرفت تا حوزه ی علمیه ی نجف اشرف را از میان ببرد، حوزه ای کهن با پایه های استوار علمی که معدن علوم آل محمد (علیهم السلام) ومرکز تمدن جهان تشیع وپایگاه اندیشمندان وفلاسفه ی زمان واقطاب دین اسلامیو علما ومراجع امامیه ومبلغن مذهب جعفری بود.
در آن زمان فرمان تبعید علماء وطلاب ایرانی وهندی وترک وپاکستانی وافغانی به بهانه اجنبی بودن آنها صادر شد. از طرفی عده أی از افراد موجّه به زندان افکنده شده ویا تحت شرایط سخت قرارگرفتند. از جمله آیة الله مفتی الشیعه همراه با جمع زیادی از اساتید و علماء پس از چند روز زندانی عمومی وانفرادی به سوی ایران اخراج شدند.
* بازگشت به قم
ایشان پس از ورود به ایران در حوزه ی علمیه ی قم در جوار کریمه ی اهل بیت حضرت معصومه (سلام الله علیها) اقامت گزیدند تا به وظایف شرعیه اعم از تدریس وتهذیب وتألیف ورفع نیازهای مردم وحلّ مشکلات اجتماعی آنان اقدام نمایند.
پس از ارتحال مرجع عالیقدر شیعه زعیم حوزه ی علمیه حضرت آیة الله العظمی خوئی، وزعامت دینی حضرت آیة الله العظمی سبزواری، معظم له کلیه ی امور متعلق به دادن اجازات وتعیین وکلا ونمایندگان در داخل وخارج وپاسخ به مسائل واستفتائات را به آیة الله العظمی مفتی الشیعه سپردند.
* خصوصیات اخلاقی
مرحوم مفتی الشیعة موسوی، قلیل الکلام بود و جز در مسائل علمی یا ذکر خداوند، اطاله ی سخن نمی کرد، وهنگام سخن در مجالس، به نحوه ی سلوک علمای قدیم وتواریخ عبرت انگیز آنها ویا طرح مسائل فقهی، اصولی ویا روایات معصومین (علیهم السلام) می پرداخت. دائماً در فکر بوده، تقوا پیشه، دارای لهجه ای صادق ومستقیم، آزاد رای وآزاده، ودر نزد طبقات مختلف مردم خصوصاً در بلاد خود و دوستان معاشر، به ورع و عبادت معروف بود.
* منزلت علمی
آیة الله مفتی الشیعه به دریافت اجازات مهمی از علمای بزرگ وآیات ومراجع عظام در اجتهاد و اسناد و استناد نائل گردیده است.
نوشته های بسیاری از علما ومراجع عصر واساتید بزرگ وی، دلالت بر مقام رفیع وعظیم ایشان در علم وتقوا، وجایگاه ولایش در نفوس دارد. در این اجازات ایشان را دارای مقامات معنوی وظاهری واهل نظر وتحقیق بر شمرده و بعضی از علما ومراجع بزرگ، معظم له را در کارهای مهم مورد مشاوره قرار می دادند که ذکر آن در این مختصر نمی گنجد، وهمین بس که حضرت آیة الله العظمی سید محمود شاهرودی(ره) در نامه ی مؤرخه ی 26 ذیقعده ی 1390 ه ق درباره ی سفر ایشان به ایران مرقوم فرمودند : «حتی الامکان بقای ایشان را در نجف اشرف بخاطر نیاز حوزه ی علمیه ی نجف اشرف به خدمات ایشان و امثال ایشان لازم می دانم».
* تألیفات
معظم له مجموعه کاملی در فقه واصول از تقریرات اساتید بزرگ خود که در درس آنها شرکت کرده بودند جمع آوری نموده که مورد تقدیر وستایش اساتید وبزرگان اهل فن حوزه ی علمیه قرار گرفته است.
از تألیفاتی که در ذیل بر شمرده می شود پنج تألیف اول در حوزه ی علمیه قم نگاشته شده وبقیه مربوط به حوزه ی نجف اشرف می باشد:
1. کتاب بیع، درس خارج آیة الله العظمی حجت (قدس سره).
2. کتاب صلاة، بحث آیة الله العظمی بروجردی (قدس سره).
3. کتاب طهارت، بحث آیة الله العظمی محقق داماد (قدس سره).
4. دوره ای اصول (مباحث الفاظ وبحث لاجبر ولا تفویض با استدلال عقلی وشرعی)، بحث آیة الله العظمی امام خمینی (قدس سره).
5. نظریات استاد بزرگوار علامه طباطبائی در مبانی فلسفه موجود در منظومه واسفار به عنوان (تعلیقات الاستاد العلامة).
6. تقریر بحث (صلاة المسافر والجمعة) وجمله أی از مسائل مهم حج، آیة الله العظمی سید محمود شاهرودی(قدس سره).
7. دوره کامل خارج اصول، آیة الله العظمی سید ابو القاسم خوئ(قدس سره).
8. دوره ی کامل خارج بیع وخیارات وخارج عروه <طهارت>، استاد الفقهاء آیة الله العظمی شیخ حسین حلی (قدس سره).
9. رساله در قاعده لاضرر ولا ضرار.
10. شرح کفایة الاصول آخوند خراسانی(قدس سره).
11. رساله أی در لباس مشکوک.
12. رساله أی در فروع علم اجمالی.
13. رساله أی در قاعده ی <اقرار> ورضاع وغیره از مباحث مهم.
14. (فقه مبسوط)، این کتاب به طرح ورسیدگی مسائل فقهی با روشی خاص پرداخته ودر بردارنده ی قواعد اصولی واستلالی می باشد. در این کتاب روش استدلال بدین صورت است که ابتدا از قرآن وسنت احکام وادله بیان شده وسپس اصول عملیه درج شده است.
ایشان علاوه بر اینها دارای تألیفات دیگری در علم اخلاق وعلم نفس وتعلیقاتی بر کتاب <الاسفار الاربعة> وبعضی از دیگر علوم هستند که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است.
از دیگر تألیفات، رساله ی عملیه (توضیح المسائل، المسائل المستحدثة) ونیز منهاج الصالحین در دو جلد، حاشیه بر عروه ومناسک حج عربی وفارسی ومنتخب المسائل می باشد.
*خدمات اجتماعی
آن فقیه فقید در خدمت مستضعفان کوشش فراوان داشت چنانچه در احداث مجموعه ای از مدارس و بناهای خیریه شرکت فرموده وسهم بسزائی در تأسیس مساجد و درمانگاه ها داشتند. تنها همین موارد نبوده بلکه برای برادران مؤمن اجازاتی صادر فرمودند که از وجوهات در پروژه هایی که مستمندان ونیازمندان از آن استفاده می کنند صرف نمایند.
کلمات کلیدی:
https://hawzah.net/fa/News/View/83745/زندگینامه-فقیه-فقید-آیت-الله-مفتی-الشیعه-(ره)/?SearchText=فشارکی
