**********...اردوگاه موقت اداری در شرایط بحران...**********

منتشر شده در ایثار پرس 

دکتر سید جواد هاشمی فشارکی  و.....

گروه : صفحه اول

http://www.isarpress.ir/?p=8318

• شناسه : 8318
• 06 دی 1400 - 14:00

 

بسم الله الرحمن الرحیم
 

اردوگاه موقت اداری در شرایط بحران

                                                مهندس  امیر عیسوند صادقی [1] – دکتر سید جواد هاشمی فشارکی [2]

 

چکیده:

با توجه به اینکه کشور ایران بخاطر نوع تفکر(اسلام واقعی که مخالف هر گونه ظلم وستیز است و از طرفی منادی توحید و پرستش واقعی است) که متضاد مرتجعین و استکبار است در معرض تهدیدات گوناگون بوده و هست .همچنین از لحاظ جغرافیایی نیز منطقه ای است که دارای درصد زیادی از بلایای طبیعی شناخته شده می باشد لذا می بایست جهت مقابله با بحران و شرایط حین و بعد آن آماده بود لذا برای مقابله و هماهنگی و همکاری دوایر دولتی می بایست محلی برای آنها تدارک دیده شود تا هم ادارات مذکور و هم افراد نیازمند خدمات بتوانند به راحتی به آنها دسترسی پیدا کنند در این گفتار ادارات و سازمان ها معین و مقداری از شرح وظایف آنها ذکر شده و انواع اردوگاه بیان شده و تجربه هایی از اردوگاههای داخلی و خارجی نقل شده در ضمن بر اساس تقسیم بندی سازمان پدافند غیر عامل در استان، مکان اداری را طراحی کرده و همچنین موقعیت آن را نسبت به اردوگاه که افراد مورد تهدید و آسیب دیده در آن قرار دارند رانشان داده ایم

 

مقدمه
بحران در طول تاریخ بشری همواره با انسان بوده است. حملات غارتگرانه کشور گشایان به سرزمین های دیگر، سیل، زلزله، هرج و مرج‌های اجتماعی و صدها نوع وقایع دیگر، بحران‌هایی هستند که نسل‌های بشر همواره مجبور به تحمل خسارت‌ها و صدمات ناشی از آنها بوده‌اند. مروری بر آنچه در سده‌های اخیر در ایران رخ داده، ما را به این نتیجه می‌رساند که ایران یکی از بحران‌ خیزترین کشورهای جهان می‌باشد. وقایع سیاسی و به تبع آن، نظامی اتفاق افتاده در ایران و همین طور بلاخیز بودن فلات ایران، بر این سخن مهر تائید می‌نهد. به دلایل زیر ایران کشوری بحران خیز است:
- کشور ایران از نظر بلایای طبیعی یکی از 10 کشور بلاخیز دنیا است.
- 90درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از حوادث طبیعی است.
- کشور ایران از نظر آمار وقوع حوادث در دنیا مقام ششم را دارد.
- کشور ایران، ام القرای کشورهای اسلامی است و در نتیجه مخاطرات نظامی و سیاسی بسیار بالایی دارد.
- ایران از نظر استراتژیکی و اقتصادی در نقطه‌ای از جهان قرار گرفته که می‌توان گفت: از بیشتر بحران‌های جهانی اثر می‌پذیرد. [10]

 

ایران کشوری است که دارای تفکری نو از نوع دینی که مخالف استکبار و استبداد به معنی واقعی است و لذا از زمان انقلاب تا الان در مدت عمر با برکت خود به انواع بحرانهای نظامی ،امنیتی ، سیاسی برخورد نموده است. در نتیجه کشور ما هراز چند گاهی مواجه با بحران طبیعی ویا غیر طبیعی خواهد بود که مقابله و مدیریت بحران اهمیت ویژه ای پیدا می کند بخشی از مدیریت بحران اسکان بازماندگان حادثه و یا افرادی که منطقه مسکونی آنها مورد تهدید واقع است و ارائه ومدیریت خدمات مورد نیاز آنها می باشد که ما از آن به اداره موقت اردوگاه از آن نام می بریم و می خواهیم اطلاعاتی در این زمینه ارایه دهیم.

 

اولین موشک در ۱۹ مهر ماه ۱۳۵۹ ساعت ۲۲ و ۱۰ دقیقه به دزفول اصابت کرد . در آن شب عده اى از بسیجیان دزفول در حیاط مسجد استراحت مى کردند .

عکس: موشکباران شهر دزفول

منبع: [19]

عکس: موشکباران شهر دزفول

منبع:[18]

عکس:تصویر زلزله بم

منبع: [17]

عکس: زلزله بستک هرمزگان

[20]

مراحل مدیریت بحران:[4]

1- مدیریت قبل از بحران  

الف - پیش بینی حوادث ناگوار، تعیین اهداف، مطالعه و شناخت آن ها

ب  - برنامه ریزی پیشگیرانه ،اقتضایی،پویا و انعطاف پذیر

ج  - آموزش،سازماندهی،تمرین،پشتیبانی و تامین مالی

2) مدیریت در بحران شامل : اطلاع رسانی،ارزیابی مقدماتی نجات و جستجو و امداد رسانی

3- مدیریت بحران در شرایط اولیه شامل: حفظ جان،ایجاد سرپناه اضطراری،امداد و نجات ،ایجاد تسهیلات اولیه زندگی ،جابجایی به اماکن سرپناه اضظراری ،استقرار نظم و امنیت،برآورد دقیق خسارت و ابعاد فاجعه

تعریف اردوگاه: اردوگاه به مکانی گفته می شود که اجتماعی از افراد برای مدت محدود و یا به طور دائم،مطابق با شرایط زمان و مکان در آن جا به سر می برند.[5]
زمان ایجاد اردوگاه:بعضی اردوگاهها در زمان بحران ایجاد می شود و بعضی هم ، قبل از زمان بحران ایجاد و برای بحران مجهز می شوند.[5]

انواع اردوگاه ها [5]
اردوگاه ها به دودسته تقسیم می شوند :

الف-اردوگاه های کوتاه مدت از قبیل اردوگاه های پیشاهنگی،نظامی،تابستانی واردوگاه های اضطراری مانند اردوگاه هایی که در مواقع بروز حوادث ناگوار نظیر جنگ،سیل،زلزله و... احداث می گردد.
ب-اردوگاه های دراز مدت مانند اردوگاه های کار وسازندگی.

هدف از ایجاد اردوگاه موقت اداری چیست؟

 هنگام بروز حوادث طبیعی که انسان در آن ها دست ندارد یا حوادث ناشی از فعالیت‌های انسانی وهمچنین حوادث غیر طبیعی در نواحی مسکونی تمام ناحیه یا بخش اعظمی از آن دچار تخریب وغیرقابل استفاده می‌گردد وتاسیسات زیر بنایی همچون آب ، برق ‌‌، گاز ، تلفن، شبکه ترافیکی و حمل و نقل و غیره یا قابلیت استفاده مطمئن را از دست می‌دهند یا کاملا از بین می‌روند. در این میان مهمترین مساله وجود پتانسیل خطر حاکم بر منطقه است که هر لحظه احتمال آزاد شدن آن و بروز حادثه وجود دارد. لذا از دیدگاه ایمنی بهترین و مناسب‌ترین اقدام لازم، دور کردن انسان از منطقه خطر است. به همین دلیل وجود یک منطقه امن برای متمرکز شدن آسیب دیدگان در هنگام وقوع حادثه ضروری بنظر می‌رسد. پس از متمرکز ساختن و تجمع آسیب دیدگان در منطقه امن ، ارائه خدمات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. [3] آنچه باعث خدمات رسانی خوب و به موقع می شود مدیریت خوب است که این امر در سایه همکاری و هماهنگی ادارات و سازمانهای دخیل در امر ارائه خدمات و همکاری مردم می باشد.

اهمیت مدیریت اردوگاه اضطراری از دیدگاه‌های مختلف‍:[3]

الف – دیدگاه انسانی و اجتماعی:  بازماندگان حادثه پس از بحران در شرایط روحی و روانی خاصی قرار دارند و نیازمند مراقبت ویژه می‌باشند. کمترین همدردی ممکن‌، ارایه خدمات اولیه مورد نیاز است و مدیریت اردوگاه اضطراری نقش تعیین کننده‌ای در ارایه این خدمات دارد. ارایه خدمات مورد نیاز افراد سانحه دیده آن هم به موقع و در ساعات اولیه بروز بحران، می‌تواند تلفات انسانی و آسیب‌های اجتماعی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

ب– دیدگاه اقتصادی : مدیریت اردوگاه اضطراری با نظارت دقیق بر نحوه کمک رسانی می‌تواند از هدر رفتن مواد اولیه و تجهیزات و سایرامکانات به میزان قابل توجهی جلوگیری نماید.

ج – دیدگاه فنی : مدیریت اردوگاه اضطراری با داشتن شناخت کامل در زمینه خدمات مورد نیاز منطقه بحرانی و افراد سانحه دیده و مکان گزینی مناسب برای اردوگاه می‌تواند به بهترین نحو مدیریت گروه‌های تدارکات، امداد و نجات، خدمات پزشکی و ارایه خدمات بهداشتی و مددکاری ، تاسیسات، امنیتی و حفاظتی، اسکان، مخابرات و ترابری را به انجام برساند.

انواع اردوگاههای اسکان  از نظر زمان:

اردوگاههای دائمی(بلند مدت) [12]

این اردوگاهها به صورت شهرک های مسکونی طراحی واجرا می شوند.محل این اردوگاه  ها باید با دقت مطالعه و بررسی کامل انتخاب گردد. اجرای سوله در ایجاد این شهرک ها می تواند راه حل ارزانتر و سریعتر باشد.

اردوگاههای موقت(کوتاه مدت) [12]

این اردوگاهها برای اسکان کمتر از 10 روز است و حادثه دیدگان بعداً به محل دیگر اعزام و یا به محل های اولیه خود بر می گردند.اردوگاه های موقت در نزدیکترین محل امن نسبت به منطقه آسیب دیده بر پا می گردند.

 

 اردوگاههای داخل کشور از نظر نوع فعالیت :

اردوگاه جهادی شهدای علم و فناوری

اردوگاه جهادی شهدای علم و فناوری در تیرماه ماه سال ۱۳۹۱ در منطقه باراجین قزوین به بهره برداری رسید. این اردوگاه با مساحت تقریبی ۶۰۰۰ مترمربع فضای خشکی و بیش از ۴۰۰۰ مترمربع فضای آبی، در بخش شمالی مجموعه‌ی فرهنگی ورزشی طلاییه قرار گرفته است.[2]

 اردو گاه های آموزشی تربیتی و کانون های فرهنگی

اردوگاه های زمان جنگ تحمیلی: برای مناطق مسکونی که مورد تهدید بوده ویا توسط دشمن آسیب دیده ویا اینکه توسط عراق اشغال شده،برای شیعیان  عراقی که توسط عراق از کشورشان رانده  شدند و یا فرار کردند،همچنین اردوگاههایی برای افاعنه که در اثر جنگ افغانستان به ایران پناهنده شدند

اردوگاههای ترک اعتیاد معتادان

اردوگاههای ایجاد شده برای بحرانهای طبیعی مانند زلزله و سیل

 

دسته بندی سازمان ها وارگان های دخیل در مدیریت حین و بعد بحران در منابع مختلف متفاوت آمده است ولی در مجموع تفاوت فاحشی ندارند که در ذیل به چند دسته بندی از نگاههای متفاوت می پردازیم

ارگانها و مراجع ذیربط که بایستی از پیش با هم به تعامل و هماهنگی رسیده باشند تا در روز بحران به بهترین نحو ارائه خدمت نمایند ، عبارتند از : [6]

1-استانداری و فرمانداری منطقه : نظارت عالی بر حسن اجرای مراحل ایجاد اردوگاه ؛ ایجاد هماهنگی بین دستگاهها

2-سپاه پاسداران ( بخصوص نیروی مقاومت و بسیج جامعه پزشکی ) : ارائه پیشنهاد الگوی اسکان اضطراری ( اردوگاه اقماری )

3-بسیج جامعه مهندسی : مساعدت فنی در اجرای الگوی اسکان اقماری

4-گردانهای امداد و نجات و بسیج دانشجوئی و دانش آموزی : یاری و مساعدت در تامین نیروی انسانی آموزش دیده در ایجاد یک مجتمع زیستی و همکاری در مدیریت اردوگاه و امنیت آن .

5-دانشگاه علوم پزشکی : برنامه ریزی و نظارت بر بهداشت مواد غذایی و بهسازی اردوگاه ، برنامه ریزی و برپایی بیمارستان و درمانگاه صحرایی ،  تامین نیروهای کار آمد و نظارت بر آن ، برنامه ریزی و نظارت بر بهداشت آب و فاضلاب ، برنامه ریزی و نظارت بر دفع بهداشتی مواد زائد جامد ، برنامه ریزی و نظارت بر بهداشت هوا و پرتوها ، برنامه ریزی ، ارائه خدمات و نظارت بر امور بهداشتی، بلایای طبیعی ، پیشگیری و کنترل عوامل زیان آور فیزیکی ، پیشگیری و کنترل عوامل زیان آور شیمیایی ،نظارت بر معاینات ، غربالگری و واکسیناسیون .

جمعیت هلال احمر : تامین چادرهای امدادی ، تامین اقلام اولیه جهت ساکنین اردوگاه ( پتو ، موکت ، ظروف غذا ، کنسرو و ... )

6-سازمان آب و فاضلاب : ایجاد شبکه آب بهداشتی مورد نیاز ساکنین اردوگاه ، ایجاد زهکشی مناسب در اردوگاه ، ایجاد شبکه فاضلاب بهداشی مورد نیاز ساکنین اردوگاه .

7-شهرداری :

ارائه زمین مناسب جهت ایجاد اردوگاه ، مسطح سازی و شیب بندی زمین اردوگاه ، برپایی سرویس های بهداشتی ( توالت ، حمام ) بر اساس الگو ، تامین سطلهای زباله، جمع آوری زباله اردوگاه و دفع بهداشتی آن ، تامین سطل های شن جهت کنترل حریق احتمالی ، برپائی ایستگاه آتش نشانی در مجاورت اردوگاه ، برپائی پارک کودک در مجاورت اردوگاه .

8-اداره برق : تامین برق جهت روشنایی اردوگاه ، تهیه و ذخیره سازی تجهیزات جهت برقراری برق اضطراری درمانگاهها و یا بیمارستانهای صحرایی و اردوگاه

9- وزارت راه و ترابری و وزارت جهاد کشاورزی : تامین ماشین آلات مورد نیاز جهت احداث اردوگاه ، ایجاد راههای مناسب در مبادی ورودی اردوگاه .

 

10-اداره مخابرات : ایجاد شبکه ارتباط ثابت و سیار جهت ساکنین اردوگاه

سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، اقتصاد و دارائی : برآورد میزان هزینه ها و تامین اعتبارات مربوطه

11-سازمان بهزیستی : کمک به ایجاد در روابط حسنه اجتماعی در داخل اردوگاه ، تقویت روحیه عمومی مردم سانحه دیده با اعزام  مددکاران و کارشناسان روانی و اجتماعی به اردوگاه و کمک به اجرای برنامه های سرگرم کننده دسته جمعی ، تحت پوشش قرار دادن کودکان و زنان بی سرپرست .

12-نیروی انتظامی : برقراری امنیت اردوگاه .

سازمان بازرگانی : تامین ارزاق مورد نیاز ساکنین ا ردوگاه ، صدور دفترچه ارزاق جهت ساکنین .

13-سازمان حفاظت از محیط زیست : همکاری و هماهنگی با اعضای ستاد حوادث و سوانح جهت به حداقل رساندن آسیب به منابع طبیعی قابل دسترسی آسیب دیدگان سوانح .

 

کمیته هایی که باید برای اردوگاه موقت شکل بگیرد شامل:[6]

1- کمیته ساخت اردوگاه: جهت برپائی اردوگاه های اسکان موقت.

2- کمیته ساخت مراکز درمانی: جهت برپائی بیمارستان های موقت و صحرایی .

3-  کمیته اسکان

4-  کمیته آب و غذا و پوشاک

5-  کمیته دفع زباله

6-  کمیته بهداشت: به منظور درمانهای فوری، تامین سرویس های بهداشتی.

7 - کمیته مددکاری: به منظور کاهش عوارض روانی حادثه .

8-  کمیته تشخیص هویت: به منظور شناسایی گمشدگان.

 

برای شناسایی تهدیدات و آسیب پذیری ها و ارائه راه کارهای مناسب به منظور کاهش آسیب پذیری ها و خسارتهای احتمالی و افزایش ایمنی مردم کارگروههای زیر در تابعیت کمیته پدافند غیر عامل استان تشکیل می گردد:[11]

 

 ا-کارگروه بررسی تهدیدات و امنیت با مسئولیت مدیر کل اطلاعات استان  

2- کارگروه  بهداشت و سلامت با مسئولیت رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان

3- کارگروه  انرژی با مسئولیت مدیر ارشد وزرات نفت در استان

4- کارگروه  آب با مسئولیت مدیر ارشد وزرات نیرو در استان

5- کارگروه  صنعت  با مسئولیت رئیس سازمان صنایع و معادن استان

6- کارگروه  فرهنگی و اجتماعی و عملیات  روانی با مسئولیت رئیس سازمان صدا و سیمای مرکز  استان
7- کارگروه ارتباطات و فناوری اطلاعات با مسئولیت مدیر کل مخابرات استان
8-کارگروه انتظامی با مسئولیت  فرمانده ناحیه انتظامی استان
9-کارگروه  پشتیبانی و خدمات شهری با  مسئولیت  شهردار مرکزاستان
10 - کارگروه  امداد و نجات استان با مسئولیت  رئیس جمعیت هلال احمر استان
11 -کارگروه  مسکن و شهرسازی با مسئولیت مدیر کل سازمان مسکن و شرسازی
12- کارگروه  زیرساختهای مواصلاتی با مسئولیت  مدیر کل راه و ترابری استان
13-کارگروه  سازماندهی و مشارکت مردم با مسئولیت  سپاه استان
14-کارگروه  بازرگانی  و جهاد کشاورزی  با مسئولیت  سازمان جهاد کشاورزی  استان [11]

ما در این مقاله بنا را بر ایجاد یک اردوگاه موقت بر اساس ترکیب این کارگروه ها داریم.البته آتش نشانی را که جزئی از شهرداری است با توجه به اهمیتش به صورت مستقل آورده ایم .در ضمن یک مرکز بعنوان فرماندهی نیز برای انسجام کار و یک مدیر اردوگاه نیز دیده شده است.

 

بعضی از خدمات  مهم ارایه  شده در اردوگاه [1]

1-تأمین آب
یکی از ضروریات کار ، تهیه مقدار کافی آب سالم است و این امر وظیفه تیمهای امدادی بهداشتی است که کوشش نمایند چنین آبی تهیه و در دسترس گذارده شود ،که این مهم از شرح وظایف سازمان آب و نظارت به امور بهداشتی آن از وظایف شبکه بهداشت و درمان منطقه خواهد بود .

2-اقدامات اضطراری فاضلاب
اقدامات قابل اجرا در این موارد عبارتند از :
این مهم از شرح وظایف سازمان آب و فاضلاب و نظارت به امور بهداشتی آن از وظایف شبکه بهداشت و درمان منطقه خواهد بود .

3-دفع فضولات جامد
فضولات جامدی که باید دفع شوند ممکن است شامل زباله و فضولات حیوانی و لاشه حیوانات باشند . بین دفع ناصحیح فضولات جامد و میزان وقوع بیماریهای منتقله از ناقلین ارتباطی وجود دارد. این مهم از وظایف شهرداری و نظارت به امور بهداشتی آن بعهده شبکه بهداشت و درمان منطقه میباشد.

 

4-بهداشت غذا
در جریان وقوع بلا انبارهای مواد غذایی ، فروشگاههای عمده و خرده فروشی مواد غذایی ، رستورانها و غیره اغلب خراب می شوند یا آسیب می بینند و این امر می تواند منجر به خراب و فاسد شدن مواد غذایی نگاهداری شده گردد . قطع برق به تأسیسات سردخانه ها ، کارخانه های یخسازی و کارگاههای تهیه مواد غذایی صدمه می زند و به این ترتیب باعث به هدر رفتن بیشتر مواد غذایی می شود.این صدمات ممکن است منجر به کمبود حاد غذا گردد و تا زمانی که امر تأمین مواد غذایی به حال عادی برگردانده نشده ممکن است برای تغذیه اهالی بلا زده نیاز به کمک از خارج از منطقه بلا دیده باشد .
5-مبارزه با جانوران موذی
شرایطی که بلافاصله بعد از بلا ایجاد می شود باعث تکثیر تعداد حشرات و جوندگان می گردد . دلیل فوری این امر ممکن است توقف خدمات بهسازی از قبیل جمع آوری و دفع زباله و در نتیجه آن پیدایش مکانهای مناسب برای زاد و ولد سریع و نیز ایجاد مأمن برای جانوران موذی باشد . اسکان تعداد زیاد مردم در سرپناههای موقت در چنین شرایطی آنان را در معرض بیماریهای منتقله به وسیله حشرات و جوندگان قرار خواهد داد .
6-خدمات کفن و دفن مردگان
تهیه مکان مناسب جهت این امر به عهده شهرداری و نظارت به خدمات کفن و دفن در شرایط اضطراری از وظایف شبکه بهداشت و درمان منطقه است .
.

طراحی و نقشه اردوگاه [1]
 مرکز اردوگاه باید مناسب ترین محل از لحاظ کنترل و تقسیم کمکها و محل آب باشد .
انواع الگوها یا طرحهایی که می توان برای یک اردوگاه در نظر گرفت به قرار زیر می باشند . طرح خطی ، طرح شبکه شطرنجی ، طرح شعاعی .
1. طرح خطی : در این طرح چادرها در همسایگی یکدیگر قرار گرفته و دارای معایب و مزایای به شرح زیر می باشد :
مزایای این الگوی اردوگاهی آن است که در بسیاری از مناطقی که فضای لازم جهت برپایی اردوگاه به اشکال دیگر وجود ندارد قابل استفاده است . ( چنین طرحهایی بخصوص در شهرها ، در خیابانها و مسیرهای اصلی جوابگو می باشند ) . همچنین از جمله مزایای طرح خطی آنست که در هیچ جای اردوگاه مرکز عمده ای که تراکم زا باشد وجود ندارد . در برپایی این الگو به شرایط اقلیمی ( باد و نور خورشید و ... ) بایستی توجه شود . به لحاظ برخورداری صحیح و مناسب از نور کافی ، بهداشت اردوگاه مطلوب تر از سایر طرحها است .
البته این الگوی اردوگاه خالی از عیب نیست . از جمله آنکه توسعه اردوگاه موجب فاصله گرفتن چادرها از یکدیگر می شود و همین امر باعث کاهش امنیت بازماندگان و عدم دسترسی مطلوب ایشان به فضاها و مراکز خدماتی است و عامل بروز معضلات و مشکلاتی در فعالیت امدادگران در توزیع خدماتی می گردد .
2. طرح شطرنجی : متداولترین طرح اردوگاهها تا بحال طرح شطرنجی بوده است .
در این طرح محوطه اردوگاه را باید خیابان خط کشی کرده و یا گچ ریزی کناره های آن را مشخص نمود. خیابانهای اصلی که به صورت متقاطع شمالی ، جنوبی ، شرقی و غربی و یا جهت دیگری که مناسب با وضع پستی و بلندی زمین باشد طراحی می شود عرض خیابانهای اصلی باید 6 – 12 متر باشد .
مزایای این الگو نیز عبارتند است :
- اجرای نسبتا ً ساده آن . - نظم کلی حاکم بر اردوگاه . - رعایت سلسله مراتب خیابانها و سهولت در انتخاب مسیرها . - امکان گسترش طرح وجود دارد . - تقسیم چادرها به بلوکهای مساوی و با شرایط یکسان . - اشغال کمتر زمین .

معایب این الگو نیز آن هستند که طرح گسترده فاقد مرکزیت بوده و فقدان چنین فضایی در روان آسیب دیدگان اثری سوء دارد .

 

3- طرح شعاعی: در این شیوه ترکیب چیدمان بصورت شعاعی یا مرکزی است یعنی در نگاه کلی بصورت دایره ای می باشد.

 

وضعیت اردوگاه ها در کشور:

عملکرد اردوگاههای ایجاد شده در زلزله  در ایران

حتکن ( لرستان)

در حتکن مدرسه ای به نام شهید چمران وجود دارد که توسط وزارت دفاع در سال 1366 بنا بر همیاری با آموزش پرورش در تأمین مدارس در مناطق سیل زده ساخته شده است. این مدرسه به علت عدم استفاده از مصالح مرغوب خصوصا عدم بهره بردن از سیمان کافی درشناژها و دیوارهای اجرا شده توسط پیمانکار،به شدت آسیب دیده و دیگر قابل بهره برداری نبوده؛ با وجود این، در زمان زلزله از حیاط آن به عنوان ستاد عملیاتی هلال احمر استفاده گردید .همچنین مهمترین نواقص ونقاط قوت موردنظردر مدیریت بحران این منطقه ، به شرح ذیل قابل تبیین است: [15]

1- اختصاص یافتن بهترین محوطه قابل اسکان برای مردم به ستادی است که مسئولیت ارائه خدمات به مردم را داشته است و بعد از دو ماه و رفتن از منطقه مح وطه در حالی تخلیه گردید که روستائیان در میان سطوح ناهموار و درمیان خاک و گل به نحو نامناسبی اسکان یافتند.

2- در زمان زلزله و با توجه به بارانی بودن منطقه، هلال احمر اقدام به توزیع چادرهای برزنتی بین مردم می کند و برای نیروهای عمل کننده از چادرهای دو پوش ضدآ بی که دارای کف ضد آب میباشند بهره می برد. این چادرها با توجه به مزایای خاص خود قابلیت بهره برداری در شرایط ویژه را داشته و با توجه به بارش مداوم باران و نیز وزش باد در آن منطقه کوهستانی لزوما می توانسته در خصوص تأمین یک سرپناه قابل اعتماد بسیار حائز اهمیت باشد. اما عدم توزیع این چادرها و اختصاص یافتن آ ن ها تنها به نیروهای امدادگر در حالی صورت گرفته است که در سطح شهر زرند نیز به صورت پراکنده این چادرها در اختیار گروه خاصی قرار گرفته است . این در حالی است که لزوم استفاده از آن در زمان زلزله الزاما تعلق به مناطق کوهستانی و کسانی داشته است که در بدترین شرایط روحی و آب و هوایی قرار داشتند.

3- در مکان یابی جهت نصب چادر نکات اجرایی همچون دسترسی آسان و یکنواخت به سرویسهای بهداشتی و شیرهای آب و نیز ایجاد راههای دسترسی و مواصلاتی در محل نصب چادرها برای توزیع یکنواخت خدمات و مایحتاج در بین مردم رعایت نگردیده است.

4- گروهی از چادرها در کنار دیوارمحوطه مرکز آموزش صنایع روستایی وابسته به وزارت کشاورزی در حالی نصب شده است که در صورت آتش سوزی در دهانه ورودی چادر به علت چسبیدن درب دیگر چادر به دیوار پشت سر خود امکان فرار برای ساکنان چادر به سختی وجود دارد.

5- با گذشت چهارده ماه از زلزله، تعداد اندکی از چادرها در سطح منطقه باقی ماند که اغلب نیز کاربری خود را از اسکان به انبار تغییر داد.

6- چادرها چه در بحث دیواره ها، اتصالات و دوخت آ ن ها، چه در کف پوش و دیواره ها و حتی در اسکلت فلزی خود بسیار متفاوت از نسل قبل از خود ( چادرهای برزنتی ) عمل نموده اند.

7- اغلب این چادرها در زمان زلزله به علّت حجم عظیم کار نیروهای امدادی و تداخلاتی که مابین نیروهای عمل کننده به وجود آمده بود، اکثراً توسط اهالی بومی منطقه نصب شد.

8- حجم مناسب داخلی چادر و تأثیر مثبت آن در زندگی در زیر چادر بوده است . حجم قابل بهره برداری چادرها در گذشته به علت ارتفاع کم دیواره جانبی چادرها بسیار کمتر بود و به همین خاطر متأسفانه امکان بهره برداری مناسب را به خانوارهای ساکن در چادرها نمی داد. اما در این چادرها این مشکل با افزایش ارتفاع در کناره ها مرتفع شده است.

در 5 دی ماه سال 1382 ، زمین لرز ه ای وسیع شهر بم را به لرزه درآورد .عمده ویژگیها وخصوصیات مدیریت بحران این زلزله به قرار زیرمی باشد.[15]

1- همچون تمامی زلزله های قبلی جهت تأمین سرپناه اضطراری برای بازماندگان زلزله از چادرهای برزنتی هلال احمر برای اسکان اضطراری استفاده شد.

2- بخش عمده مردم شهر بم که دارای منازل مسکونی در سطح شهر بودند چادرهای دریافتی خود را با توجه به وسعت خانه باغهای خود در حیاط خانه های خود نصب نمودند ، این کار نه تنها موجب آرامش روانی ان ها شد بلکه امکان حراست از مایملک باقیمانده از حادثه را برای آنان بوجود آورد . گروهی دیگر به علت مستاجر بودن و یا عدم امکان چادر زدن در کنار منزل تخریب شده خود مجبور شدند که به اردوگاه هایی نقل مکان کنند که با استفاده از چادرهای هلال احمر در ماه نخست حادثه ایجاد شده بودند. در این میان بودند خانواده هایی که بعلت آسیب دیدن اعضاء خانواده خود، فردی برای گرفتن و نصب چادر از ستادهای ویژ ه این کار که در سطح شهر راه اند ازی شده بود را نداشتند و یا هنگامی اعضاء خانواده سلامتی خود را بازیافتند که مایملکی دیگر در زیر آوار برایشان باقی نمانده بو د که بخواهند در کنارآوارهای خانه خود با نصب چادری از منزل و اثاثیه خود نگهداری کنند و در نهایت حاشیه نشینانی که از شهرهای دور و نزدیک به امید یافتن سرپناه به اردوگاه ها پناه آوردند.

3- در طی روند طراحی شده جهت اسکان اضطراری تامین نیازهای بهداشتی در راس امور مدیریتی بود . در این زمینه سرویسهای بهداشتی پیش ساخته نصب و از کانتینرها و کانکسهای بهداشتی که جهت حمام و توالت ساخته و به منطقه منتقل شده بودند،استفاده شد.

این سرویسهای بهداشتی که می بایست تنها جوابگوی دوره ای کوتاه مدت انتقال از اسکان اضطراری به دائم را بر عهده می گرفتند با طولانی شدن این مدت و پر شدن چاههای جذبی طراحی شده برای ان ها عملا به خودی خود از سرویس دهی خارج شدند.

4- پس از زلزله با قطع شبکه آب در چند روز نخست تامین آب با مشکلات زیادی رو به رو بود. ارسال مقادیر زیادی آب بسته بندی شده به شهر بم توانست در چند روز نخست نیاز به آب آشامیدنی را تامین نماید . در پی آن در بحث تامین آب آشامیدنی، ساخت مخازنی با استفاده از ورقهای گالوانیزه در سطح شهر که وظیفه تامین آب را بر عهده داشتند گام مؤثری بود که برداشته شد که با ارسال منبع  های کوچک گالوانیزه یک هزار لیتر به بالا از شهر های مختلف و نصب ان ها در سطح شهر این مرحله نیز به خوبی طی گردید.

5- تأمین مایحتاج آسیب دیدگان پس از زلزله از جمله وظایف گروه مدیریت بحران بود که درروزهای نخست بعد از حادثه با استفاده ازغذای سرد (کنسرو) و راه اندازی نانوایی های سیار در سطح شهر،آغاز و سپس با تامین جیره های خانوار که بصورت دوره ای بصورت رایگان درسطح شهر توزیع می شد ادامه یافت . هرچند این توزیع رضایت عمومی را بخاطر عدم توزیع یکنواخت در تمامی شهر در بر نداشت اما حرکتی بسیار مؤثر برای سپری نمودن این دوره انتقال بود.

6- خطر آتش سوزی به علت نسوز نبودن عایق حرارتی بکار رفته در بدنه یا سایر اجزای کانکس و همچنین سیستم غیر ایمنی سیم کشی برق داخل آن، که موجبات آتش سوزی های فراوانی را پدید آورده است.

7- در بسیاری موارد جاری شدن فاضلاب ها در جوی های آب و سطح شهر و معابر و خیابان ها به خصوص در مورد اردوگاه ها، همچنین راه یافتن فاضلابهای انسانی به سطح چادرها محیط را به شدت آلوده ساخته و سلامت ساکنان را تهدید می کرد. مسئله زباله های جامد نیزیکی دیگر از مواردی بود که موجبات آلودگی محیط را فراهم آورد.

8- طولانی شدن مدت زمان اسکان موقت و عدم انتقال آن به اسکان دائم، همچنین مراحل پیچیده اداری و اجرایی اعطای تسهیلات اسکان دائم، موجبات نارضایتی و اختلال در احساس امنیت روانی بسیاری از آسیب دیدگان حادثه زلزله را فراهم ساخت.

9- نیاز به گروه های مشاور در زمینه مدیریت بحران جایگاه ویژه ای داشت. گروه های مشاوری که با ارتباط نزدیک با مردم بتوانند مشکلات را تحلیل نموده و پلی برای عبور از مشکلات شوند.

اردوگاه مهاجرین ازنا از نظر جغرافیایی در دو کیلو متری ازنا و در امتداد جاده ازنا به دورود قرار داشت.و با خانه های دو اطاقه بلوکی برای اسکان موقت و بعدها طی مرمت هایی که صورت پذیرفت جهت اسکان طولانی تری جهت اوارگان جنگ تحمیلی در نظر گرفته شد.بیشتر ساکنان ان را مهاجرین شهرهای خرمشهر و ابادان تشکیل میدادند.لازم به ذکر است که حدود چهار سال پس از شروع جنگ معاودین عراقی هم به ساکنان اردوگاه اضافه شدند.[16]

پیش بینی اسکان موقت در زلزله محتمل تهران:

شهر تهران یکی از مناطقی است که در معرض بروز حوادث و بحران های طبیعی بالاخص زلزله قرار دارد. این حوادث با توجه به گستردگی و شدت آن ها موجب تخریب بناها و زیرساخت های شهر و در نهایت بی خانمانی و آسیب دیدگی بخشی از شهروندان می گردد. پس از زلزله های ویرانگر ومخرب، نیاز به تامین سرپناه اضطراری و موقت و سروسامان دادن به امور زندگی روزمره آسیب دیدگان، امری واضح به نظر می رسد در این راستا سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران اقدام به تجهیز 9 بوستان پایتخت جهت اسکان موقت بخشی از آسیب دیدگان زلزله محتمل شهر تهران نموده است [14]

 

اردوگاه در کشورهای دیگر

عکس:  اردوگاه آوارگان سوری در ترکیه

منبع: [ 9]

عکس: اردوگاه آوارگان سوری در عراق

منبع: [ 7]

اردوگاه در کشور آلمان همراه با یک دروغ بزرگ بین المللی

 

اردوگاه آشویتس (به آلمانی: Auschwitz)‏ در نوع خود بزرگترین اردوگاه‌های ساخته شده توسط رژیم نازی بود. این مجموعه در کشور لهستان قرار دارد و شامل سه اردوگاه اصلی می‌باشد اتاق‌های گاز و کوره‌های آدم سوزی برای اولین بار در این اردوگاه به طور وسیع راه اندازی شدند. این مجموعه اردوگاه‌ها تقریباً در ۳۷ مایلی غرب شهر کراکوف لهستان، نزدیک به مرز آلمان- لهستان (پیش از جنگ) در سیلسیا قرار دارند[8]

عکس:تصویر دروغی بزرگ ،اردوگاه آشویتس

منبع:[8]

عکس:تصویر دروغی بزرگ در اردوگاه آشویتس

منبع:[8]

البته این دروغ بزرگی است که واقعیت نداشته و ندارد چراکه اجازه تحقیق و بررسی به آن نمی دهند و مخالفین این دروغ بزرگ را به اشد مجازات می رسانند نا گفته نماند که انگلیسی ها مثلی دارند به این مظمون که:دروغ هر چه بزرگتر باورش بیشتر و لذا می بینیم که از این دروغ چه استفاده ها که نکرده اند و از این طریق دارند مردم فلسطین را آواره و در اردوگاه ها ساکن می کنند و بر عکس کار دنیا که تلاش و کمک می کنند جهت رفع بحران و ایجاد سر پناه برای آنها که مسکنشان آسیب دیده ،اینها آنهاییکه مسکن دارند را روانه اردوگاه می کنند.

ماناگوا

زمین لرزه با قدرت 5.6 ریشتر در دسامبر 1972 ماناگوا پایتخت نیکاراگوئه را به لرزه درآورد . با توجه به زمان وقوع انواع سرپناه اضطراری به کار گرفته شد.از نکات آموزنده تجربه ماناگوا می توان به موارد زیر اشاره کرد:[15]

1- سیاست تخلیه شهر سبب بلااستفاده ماندن اراضی مرکزی شهر تا انقلاب سال 1979 گردید . اگر به خانوادها اجازه داده می شد که در شهر ویران شده بمانند، بازسازی با سرعت بیشتری انجام می گرفت.

2- آسیب دیدگان با پلاستیک و خرده ریزهای باقیمانده از زلزله برای خود سرپناه فراهم آوردند.

3- نظام خانواده گسترده سبب جذب بسیاری از افراد بی خانمان شد (این پدیده شاید به دلیل گسترش سریع شهری و روستایی از هم گسسته نشده بود).

4- کلبه های پلی اورتان ساخته شده توسط شرکت بایر دیرتر از آن به محل سانحه رسیدند که بتوانند نیاز افراد را به سرپناه اضطراری برطرف کنند.

5- کلبه های چوبی آمریکایی نیز در مرحله اضطراری مفید واقع نشدند زیرا هم دور از منطقه برپایش ده بودند و هم در برپایی آن ها به تأسیسات زیربنایی توجهی نشده بود.

گواتمالا:

در سال 1976 زلزله7 ریشتر گواتمالا را به لرزه درآور د. به طور کلی تجربه گواتمالا یک نمونه ناموفق در برنامه ریزی پس اززلزله با قدرت 5 فاجعه است، چرا که در نخستین هفته های پس از زمین لرزه سیاست مشخصی جهت تدارک سرپناه انجام نشد . کمیسیون بازسازی ، کمک رسانی به شهرها و روستاها را به مراکز متعدد امداد واگذار کرد مثلا دولت برای ایجاد صد هزار مسکن موقت با کمک ارتش برنامه ریزی کرد.در نهایت بازسازی شهر گواتمالا به سبب وجود مسائل مربوط به مالکیت    ز مین دچار مشکلات پیچید ه ای شد و این امر بازسازی کامل شهر را به تعویق انداخت. [15]

نتیجه :

از آنجائیکه ساکنان یک اردوگاه در واقع بخشی از یک شهر می باشند که حالت عادی ندارد و علاوه بر نیاز به امکانات شهری در حالت عادی ، گاهی اوقات امکانات بیشتری نیز  نیاز دارند.لذا با برنامه ریزی که عبارتست از تعیین مکان برای گروه خدمات دهنده و نیز تعیین ارتباطات و مسئولیت ها بین آنها(دوایر دولتی و گروههای کمک کننده غیر دولتی) و مردم خدمات گیرنده می توان بر بحران فائق آمده و یا تا حد امکان آن را کاهش داد   از آنجاییکه  دراین شرایط که هماهنگ نمودن کلیه بخشهای درگیر بسیار مشکل میباشد یک مرکز هما هنگ  شده و هما هنگ کننده می تواند وارد صحنه شده و به عنوان تنها قسمت تصمیم گیرنده هدایت عملیات)مدیریت اردوگاه موقت اداری) را بر عهده بگیرد و تصمیماتی را که باعث بازگشت وضعیت به حالت عادی می شود را در کوتاهترین زمان ممکن و مؤثرترین حالت بگیرد. لازم به ذکر است این فرایند در شرایط بحرانی به صورت غیر علمی انجام می پذیرد بطوری که افرادی در کنار یکدیگر جمع شده و تلاش در مدیریت حادثه می نمایند. ولی در صورتیکه از قبل این مرکز بطور علمی و عملی برنامه ریزی واجرای آزمایشی نماید مشکلات بحران را تا حد زیادی کاهش و یا بطور کامل حل می نماید. در این مقاله اهمیت موضوع مرکز فوق بیان و انواع اردوگاه تشریح و به تعین سازمانها و ادارات مربوطه  از نگاههای متفاوت پرداخته و خلاصه وظایف آنها معین شد. در ادامه بحث انواع اردوگاه در داخل و خارج کشور بیان شد و تجربیاتی نیز از چند کشور بیان شد که نشان از نتیجه خوب برنامه ریزی منسجم دارد. نتیجه و برنامه ریزی خوب همه نشانه از هماهنگی وهمکاری مدیریت اردوگاه با هم و اردوگاهها نیز با هم دارد و لذا در این مقاله نیز مکان استقرار اردوگاه وارتباط آن  با اردوگاه موقت اداری برمبنای راهنمای جامع پدافند غیر عامل استانها طراحی گردید.

منابع
[1] خلیل جاسم پور ؛ اسکان اضطراری (طرح اردوگاه اقماری) ؛                       http://uplod.ir
[2]   اردوگاه جهادی شهدای علم و فناوری                                            www.Ordoogah.org
[3] لاهیجانیان همایون،عبدالهی مجید،شمس محمد ، مدیریت اردوگاه اضطراری؛پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی پرتال جامع علوم انسانی؛403-402
[4]سواد کوهی، ساسان؛مبانی مدیریت پروژه های عمرانی،شهری و بحران؛دانشگاه امام حسین(ع) موسسه چاپ و انتشارات؛220؛1386
[5] حلم سرشت،پریوش؛دل پیشه ، اسماعیل؛بهداشت اردوگاههای دانش آموزی؛ نشریه ماهانه آموزشی تربیتی پیوند؛123
[6]جعفر پور،محمد؛                                                     www.environmentalhealth.ir
[7] مشکلات در اردوگاه مهاجرین سوریه؛            news                     http://www.rasa
[8] اردوگاه اشویتس  ؛                                                      http://fa.wikipedia.org
[9] http://www.asriran.com                                                                                     
[10] مدیریت بحران در حوادث ناشی از بمباران و موشکباران مناطق غیر نظامی؛ باشگاه اندیشه ؛19/7/1386
[11]معاونت زیربنایی سازمان پدافند غیر عامل کشور ؛ نقش یاس ؛راهنمای جامع پدافند غیر عامل استان ها؛57؛ 1386
[12]افتخاری،حسین؛آواربرداری و اسکان موقت پس از وقوع زلزله در شهر تهران
[13]اسکندری ،حمید؛الگوهای سناریو نویسی در مدریت بحران؛ 7؛1392

[14]امامی ، امیر عباس ؛کشانی ،سارا؛تامین اردوگاه های اسکان موقت در بوستان های تهران برای آسیب دیدگان زلزله محتمل تهران؛فصل نامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران؛شماره اول ؛45؛1391

[15]علی فتحی ،رشید؛ الهام، قلی زاده  ؛ رویکرد جامعه شناختی به مدیریت بحران مناطق زلزله زده؛مجموعه مقالات دومین همایش جامعه ایمن شهر تهران؛1388

[16] بهمنش ،علیرضا؛ نوستالژی مهاجرین جنگ؛ 20/6/ 1392 http://mohajer60.blogfa.com       

[17]                                                                                  http://www.emdadgar.com

[18]         revolution.shirazu.ac.ir                                                       https://www.google.com

[19]                                                                             www.chamadaneabi.blogfa.com 

[20]                                                      http://www.rajanews.com/detail.asp?id=177881

 

---

[1] دانشجوی کارشناسی ارشد پدافند غیر عامل گرایش طراحی  [e-mail]

[2] )      fesharakijav@ yahoo.com

http://www.isarpress.ir/?p=8318

 

http://www.isarpress.ir/1400/10/06/%d8%a7%d8%b1%d8%af%d9%88%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d9%88%d9%82%d8%aa-%d8%a7%d8%af%d8%a7%d8%b1%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%b4%d8%b1%d8%a7%db%8c%d8%b7-%d8%a8%d8%ad%d8%b1%d8%a7%d9%86/