اولین انتخاب و آخرین تلاش ها برای تعیین مجتهدان ناظر بر مجلس مشروطیت

اصفهان: آقای حاج آقا نور الله و آقای فشارکی.

متن سخنرانی آقای دکتر حسن حبیبی در کنگره نکوداشت منزلت علمی استادعلامه محمدتقی جعفری

«در این شیوه تدریس، استاد مسئله را مطرح می کرد و تمامی حضاراظهار نظر می کردند. استاد راهنمایی می کرد

 و مسئله با یک حالت بحث و مباحثه پخته می شد و نتیجه نهایی را استاد بیان می داشت. 

مرحوم آیت الله آقاسید میرزا حسن شیرازی و آقا سید محمد فشارکی این گونه درس می دادند.

 این شیوه در کربلا بیش از نجف توانست مرسوم شود ودوام بیاورد.» (6)

زندگانی علمی و پارلمانی آیت الله شهید سید حسن مدرس

مدرس پس از یک سال اقامت در سامرا به نجف رفت و در مدرسه منسوب به صدر این شهر سکونت اختیار کرد

 . و از حوزه درسی آیات عظام ... سید محمد فشارکی طباطبایی، ... بهره ها برد و 

نوآوریهای محقق نائینی در دانش اصول

این بحث, بنابر آنچه ما به دست آوردیم, از زمان محقق ثانی شروع شده 

و سپس کاشف الغطاء, میرزای شیرازی اول و شاگردان وی, از جمله: فشارکی آن را پرورانده اند.34

ارزیابی حوزه های قدیم و جدید

«وی، شیخ بهایی عصر بود و مرجعیت تامه قضا و فتوا داشت 

و در عین این که سی چهل سال، تمام امور قضایی اصفهان و توابع دردست او بود،

 شبی که درگذشت خانواده او نفت چراغ و نان شب نداشتند و مرحوم فشارکی از محلّ وجوهات حواله داد تا برای خانواده او، شام شب و لوازم معیشت تهیه کردند 

و من خود یکی از حاضران آن واقعه و مباشر آن خدمت بودم(2).»

مرجعیت و شایستگیهای اخلاقی

مرحوم سید محمد فشارکی که از برترین شاگردان میرزای شیرازی اوّل بود و در زمان استاد تدریس می کرد 

پس از فوت مرحوم میرز عده ای برای تصدی مرجعیّت نزد ایشان آمدند و او را اعلم شناختند در پاسخ ایشان گفت:

(من خود بهتر می دانم که شایسته این مقام نیستم زیرا مرجعیّت و زعامت شرعیّه غیر از علم فقه و احکام امور دیگری لازم دارد.

 از قبیل اطلاع از مسائل سیاسی و شناختن موضع گیریهای درست در هر کار. 

من در این کاره آدم وسواسی هستم اگر دخالت کنم باعث خرابی و فساد خواهد شد. 

من شایسته تدریس هستم و غیر از تدریس کار دیگری برای من جایز نیست. به این وسیله آنان را به مرحوم میرزا محمدتقی شیرازی ارجاع داد).21

مرحوم آیت الله العظمی نائینی از نگاه دانشوران

1. برابر بررسی این جانب (مترجم) اساتید مرحوم آیت الله نائینی در اصفهان, آقا سید محمد باقر, صاحب روضات الجنات, آقا شیخ محمد باقر نجفی, معروف به آخوند کاشی, آقای جهانگیرخان, استاد حکمت, آقای حاج میرزا بدیع, استاد فلسفه و آقای آخوند ملامحمد باقرفشارکی بوده اند.

سپس تصمیم به مهاجرت به عراق و سامرا گرفت و به سرّ من راء, مشرف شد و در آنجا به محضر استاد بزرگ, میرزای شیرازی رسید و از درس و محضر ایشان استفاده می کرد و با مرحوم آقا سید محمد فشارکی اصفهانی نیز مراوده و مذاکره علمی داشت. ولی تنها درسی که شرکت می جست, درس میرزای شیرازی بود. از استاد خود, همواره با عبارت: سیدنا الاستاد, یاد می کرد و منظور ایشان, فقط میرزای شیرازی بود, نه دیگری. سخنان و آرای مرحوم میرزای شیرازی را با احترام یاد می کرد. امّا وقتی که از آقا سید محمد فشارکی, نام می برد, عبارت سیدنا الاستاد را بر زبان نمی آورد. بعضی از شاگردان ایشان, گاه تصور می کردند که غرض ایشان از سیدنا الاستاد, آقای فشارکیاست

مصاحبه با حضرت آیت اللّه حاج سیدعلی آقا محقق داماد

استاد: حاج شیخ, پیش از آمدن به قم, در اراک بود. ایشان دو سفر به اراک داشته است: سفر نخست, پس از 1316 و فوت آقا سید محمدفشارکی, به دعوت آقا محسن اراکی انجام گرفت.

علما و بزرگان:حسن علی (نخودکی) اصفهانی

سپس برای تکمیل معارف به نجف اشرف و به کنار مرقد مطهر حضرت امیرالمؤنین علیه السلام مشرف شدند. 

در این شهر، از جلسات درس مرحوم حاجی سید محمد فشارکی و... استفاده می کردند.

یادنامه آیت الله العظمی اراکی (ره) دو مصاحبه با بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی

 یکی مثل حاج شیخ عبدالکریم مدرس حوزه شد . 

شخص برجسته ای شصت سال کمتر یابیشتر در درسهایی مثل . ... و مرحوم سیدمحمد فشارکی و .... حاضر شده ،

حاج شیخ عبدالکریم حائری و سامان دادن به تبلیغات دینی

او این دقت و وسواس را نسبت به نوشته های دیگران نیز از نظر دور نمی داشت.

 او, با این که در درس صلات استادش, فشارکی شرکت داشته است و تقریرات خلل او را نوشته بود. 

و از ایشان نیز رساله ای درباره خلل در نماز به جا مانده بود, ولی چون استادش آقای فشارکیآن را بازبینی نکرده بود 

و از او اجازه نشر دریافت نکرده بود, حاضر نشد آن را چاپ کند و نشر دهد:

(شخصی, از آقای حاج شیخ خواست که: رساله خللِ استادشان را به طبع برسانند و چاپ کنند. 

ایشان صریح و به طور جَزم فرمودند: نه. چون کسی که چیزی می نویسد, گاهی برای باقی ماندن و یادگار می نویسد 

و گاهی سر دستی یادداشت می کند و کتاب استاد چنین است. ایشان آن را برای یادگار ننوشته و شاید راضی نباشد که چاپ شود.)55

زندگینامه آیت اللّه حاج شیخ هاشم قزوینی

آن گاه برای تکمیل مدارج عالیه استنباط به اصفهان عزیمت کرد

 و در آنجا نزد مرحوم «کلباسی» و «فشارکی» به کسب علم پرداخت و پس از شش سال اقامت به قزوین بازگشت.

 

علما و بزرگان: سید ابوالقاسم دهکردی

یکی از شخصیت هایی که سیدابوالقاسم دهکردی در مکتب اصفهان از وی استفاده کرد آخوند ملاّ محمّد باقر فشارکی متوفی به سال 1314 هـ. ق.

استاد میرزای شیرازی است، کتاب عنوان الکلام از او است.[17]

مواضع آیة اللّه نائینی در جریان مشروطیت و حوادث پس از آن

 میرزای نائینی در سال 1303 قمری برای ادامه تحصیلات رهسپار عراق شد و در درس آقایان آیة اللّه  سیدمحمد طباطبایی فشارکی اصفهانی .....در سامرّا شرکت کرد

 و آن گاه به درس مرحوم میرزای شیرازی بزرگ، صاحب فتوای تحریم تنباکو، راه یافت.

 وی در آن جا تا سطح شاگردان برجسته میرزای شیرازی ارتقا یافت و در اواخر اقامت خود محرّر وی گردید.(2)

نقد تورم اصول و دیدگاه های امام خمینی

 امام خمینی دو خاطره زیرا در تاکید برنقد ذکر کرده است: مرحوم حاج شیخ عبدالکریم وقتی نوشته خود را به استادشان(مرحوم فشارکی) دادند، ایشان پس از این که نوشته را برگرداندند، فرمودند: خیلی خوب بود، فقط یک نقص داشت و آن این که خط ی زیر آن نکشیده بودی...() آقای شیخ محمد علی اراکی وقتی تقریرات درس مرحوم حاج شیخ را نوشتند و به ایشان ارائه نمودند، مرحوم حاج شیخ بعد از مطالعه فرمود: خوب نوشتی، آنچه را که من گفتم، به آن رسیدی و فهمیدی، ولی نوشته شما یک بدی دارد، لااقل می خواستی یک اشکال به گفتارم بنمایی، حرفهایم وحی منزل نبود تا قابل رد نباشد.() مطالعه تقریرهای موجود نشان می دهدکه به رغم تاکیدهای بسیار، نقد اقوال استادرواج ندارد و تنها برخی آن هم درسطحی غیر چشمگیر به این موضوع توجه نشان داده اند. باید فضای و فرهنگ نقد را قبل از هرچیز پدیدآورد، موانع پیداو پنهان را شناسایی و برطرف کرد. سایه افکندن روابط عاطفی میان شاگرد و استاد بردرس وتقریر گاه از تاییدن گرمای نقد بربحث جلوگیری می کند و مطلب را از شکفتن و برآمدن درذهن باز می دارد. درکلمات امام خمینی نکاتی آموزنده به چشم می خورد که رعایت آن به فضای نقد دامن می زند: یکی این که فضای بحث و تقریر را با مدح و ثنای دیدگاه های استاد مه آلوده نکنیم. وی در یک مورد بعداز نقد دیدگاه مرحوم نائینی، مدح و ثنای مقرر نسبت به او را به باد اعتراض می گیرد،() و دیگر با سوء ظن نگاه کردن به اقوال استاد، وی به شاگردان خود می فرمود: (همیشه گفتار استاد را با سوءظن،تلقی کنید و زود تسلیم گفته های او نشوید،چون درغیر این صورت ملا نخواهید بارآمد.) سعی کنید بعد از گفته او یک (نه) بگویید و یک (انقلت)بزنید.()

مصاحبه و گفتگو : رضای استادی

. اساتیدم:

حاج شیخ رحمت الله فشارکی مطول

علما و بزرگان:محمد تقی بافقی

و سپس رهسپار عتبات عالیات شد و از محضر عالمانی چون .، محمد طباطبائی فشارکی اصفهانی،... بهره برد.[13] 

حدیث کارآمدی و دانش گستری

و بعد که در سال 1340 به قم رفتم، مجددا سیوطی را نزد شیخ رحمت الله فشارکی از فضلای قم خواندم. 

آزاداندیشی اسلامی و روشنفکری دینی

. آیت اللّه العظمی حاج شیخ عبدالکریم بن محمد جعفر مهرجردی یزدی (تولد 1376 ه.ق, وفات 1355 ه.ق / 1315 ه.ش) در عتبات نزد حاج میرزا محمد حسن شیرازی, میرزا محمدتقی شیرازی, شیخ فضل اللّه نوری, آخوند ملاکاظم خراسانی و سیدکاظم یزدی تلمذ کرد و از محضر سیدمحمد فشارکی استفاده نمود و پس از بازگشت به ایران حوزه علمیه قم را تشکیل داد. از آثار اوست: تقریرات (تحریر تقریرات سیدمحمد فشارکی), دررالفوائد فی الاصول, کتاب الرضا, کتاب الصلوة, کتاب المواریث و کتاب النکاح.

 

 

مکتب فقهی اهل بیت(ع)

شاگردان شیخ نیز چند نسل از فقها و مجتهدان را تربیت کردند،

 امثال: ...، سید محمد باقر فشارکی، میرزا محمد تقی شیرازی و سید اسماعیل صدر.

رهنمودهای آیت الله صافی گلپایگانی در دیدار با نویسندگان مجلّه حوزه

استادان و سازندگان شخصیت علمی, فکری و اخلاقی او در حوزه اصفهان عبارت بودند از حضرات آیات: سیدمحمدباقر درچه ای (م: 1342هـ.ق) میرزاجهانگیرخان قشقایی (م:1326هـ.ق) حاج آقانوراللّه اصفهانی (1378ـ1346هـ.ق) آقانجفی اصفهانی (1262ـ1332هـ.ق) شیخ محمدعلی ثقة الاسلام (1271ـ 1318هـ.ق) میرزامحمدعلی تویسرکانی اصفهانی (م بعد1311 هـ.ق) میرزامحمدعلی درب امامی, آقامیرزا محمدتقی مدرس (1273ـ1333هـ.ق) آقامیرزاهاشم چهارسوقی (1235ـ 1318هـ.ق) سیدمحمدباقر خوانساری (1226ـ1313هـ.ق) آخوند ملامحمد کاشانی (1249ـ1333) آخوندملامحمدباقر فشارکی (م: 1314هـ.ق)

در کنار فراگیری, آموزش هم می داد و حوزه درسی بارونقی داشت و برجستگان در حوزه درسی او شرکت می جستند, از جمله آقاسید جمال الدین گلپایگانی از برخورداران این حوزه بود.

خرده گیران بر حکمت متعالیه و منتقدان صدرالمتألّهین

ملاّ علی بن فضل الله حائری مازندرانی در کربلا و در سال 1286 ق متولّد شد. پدرش شیخ فضل الله مازندرانی از فضلای شاگردان شیخ مرتضی انصاری و محقّق اردکانی بوده و دوره ای گسترده و دراز دامن در علم اصول فقه (در 6 مجلّد) نگاشته است.

فرزندش شیخ علی از اوان کودکی نزد اساتید کربلا و سپس نجف به شاگردی و فراگیری علوم دینی مشغول بوده است. وی در کربلا نزد شیخ علی یزدی سطوح و متون حوزوی را فرا گرفته و نیز از محضر پرفیض آخوند ملاّاسماعیل بروجردی حکمت و معرفت را آموخته و در نجف به حوزه درس اصول فقه حاج میرزاحبیب الله رشتی و فقه حاج میرزاحسین نجفی تهرانی و سیّدمحمّد فشارکی و سایر استادان عظام وارد گشته و نیز در درسهای فقه و اصول و حکمت شیخ زین العابدین مازندرانی حضور پیدا کرد و از شاگردان مهم و برجسته ایشان به شمار می رفت. 

یک مجتهد در لباس جنگ ، آیت الله حاج عطاءالله اشرفی اصفهانی

در سن 19سالگی به کسب اجازه نماز جماعت از سوی مرحوم آیت الله فشارکی نایل شد... 

آیت الله سیدمحمدحسن میرجهانی طباطبایی

ایشان در درس خارج آیات عظام  آخوند ملاحسین فشارکی (ره) و.....نیز حاضر می شدند.

جسدی که 72 سال تازه ماند

ایشان از شاگردان آیت الله فشارکی بودند و موقعی که...